О. Р. Райимбердиева бухгалтерия ҳисоби, ИҚтисодий таҳлил ва аудит

Таъсир этувчи омилларнинг ҳисоби: 
1.
 
товар айланиши ўзгаришининг таъсири = -6550 х 26,5 : 100 =
- 1735,75 минг сум. 
2.
 
муомала харажатлари ўртача даражасининг ўзгариши таъсири = 0,7 х 320150 : 100 = 
2241,05 минг сўм. 
Икки омилнинг таъсир йиғиндиси = (-1735,75)+2241,05 = +505,3 минг сўмга муомала 
харажатлари ўсган. Бу ўсиш товар айланиши режасининг 98% га, яъни 6550 минг сўмга 
бажарилмаганлиги муомала харажатларининг 1735,75 минг сўмга камайтиради. Аммо 
муомала харажатларининг ўртача даражасининг 0,7% га ўсиши, уларни 2241,05 минг сўмга 
кўпайишига олиб келган. 
Ишлаб чиқариш омиллари
таркибига кирувчи меҳнат ашёлари ва уларнинг 
чекланганлиги, аввало, улардан фойдаланишни тўғри ва мақсадли бошқаришни талаб этади. 
Ресурслар ёки маблағлар чекланганлиги, бевосита уларнинг захираси тугаши ва 
чегараланганлигини ҳарактерлайди. Бунга моддий ресурсларнинг барча жиҳатлари ёки 
элементларини киритиш мумкин. Ресурслар ёки маблағларнинг чекланганлиги улардан 
тежаб-тергаб ва самарали фойдаланишни талаб этади. 
Меҳнат ашёлари таҳлилининг мазмуни, унинг олдига қўйилган вазифалардан келиб 
чиққан. Таҳлилда ашёвий ресурслар билан корхонанинг таъминланганлик даражасига, 
улардан самарали фойдаланишнинг ҳолатига маҳсулот ҳажмини ўстиришга ашёларни тўғри 
бошқаришнинг аҳамиятига, ашёвий ресурсларни иқтисод қилиш юзасидан ички 
имкониятларни белгилаш ва йўлга қўйишга муҳим аҳамият берилади. 
Шу маънода иқтисодий таҳлил олдига ҳам ўта муҳим вазифалар қўйилади. Жумладан; 

моддий ресурслар таъминот режасининг бажарилишига баҳо бериш; 

ресурслар ва улар бўйича нормативларга қатъий амал қилинишини ўрганиш; 

моддий ресурслар ва улардан самарали фойдаланишнинг даражасига баҳо бериш; 

моддий айланма маблағлар, ашёвий ресурслар айланишини ўрганиш; 

муҳим самарадорлик кўрсаткичлари ва уларнинг ўзгаришини омилли таҳлил этиш; 

маҳсулот ҳажмининг ўзгаришига таъсир этувчи меҳнат ашёлари билан боғлиқ 
109 
116 

---