Нормал физиология курсига кириш



Download 2,15 Mb.
Pdf ko'rish
bet15/171
Sana25.02.2022
Hajmi2,15 Mb.
#256326
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   171
Bog'liq
normal fiziologiya

Мускулнинг қисқариш механизми. Ҳаракатлантирувчи мотонейрондан қўзғалиш 
мускул 
толасига 
ацетилхолин 
(АХ) 
медиатори 
ѐрдамида 
ўтади, 
АХ 
ни
холинорецепторлар билан мулоқоти, охирги пластинкада ацетилхолинни сезувчи 
каналларнинг фаоллашуви ва 60 мв катталикдаги охирги пластинка потенциалини юзага 
чиқаради. Охирги пластинкада ҳосил бўлган потенциал, шу қисмга тегиб турган мускул 
толалари мембранаси учун таъсир этувчи электр токи манбаига айланиб қолади. Сўнгра 
бу потенциал 36

С ҳароратда 3-5м/с тезликда тарқалади. Шундай қилиб, мускуллар 
қисқаришида ҳаракат потенциалининг генерацияси биринчи босқични ташкил қилади. 
Иккинчи босқичда ҳаракат потенциали мускул толаларининг ичи томон тарқалади. 
Бунинг натижасида мускулни қисқартиручи аппарати билан мембрана юзаси ўртасида 
боғланиш кузатилади. Т-система-икки қўшни саркомерни саркоплазматик ретикулум 
цистерналари ўртасидаги алоқани юзага чиқаради. Алоқа жойида электр стимуляцияси 
ферментларнинг фаоллашувига ва инозитолтрифосфот ҳосил бўлишига олиб келади. 
Инозитолтрифосфот цистерналардан калций чиқишини тезлаштиради ва натижада Са
+2
ҳужайра ичидаги концентрацияси 10
7
дан 10
5
М гача ортади. 
Ҳужайра ичида Са
+2
ионларининг ортишига йўналтирилган жараѐнлар мажмуаси 
мускул қисқариш механизмида учинчи босқични ташкил қилади. Ҳужайра ичида Са
+2
ионлар концентрациясининг ортиши, тропомиозинни актин иплари юзасида силжишига 
олиб келади, бу вақтда актин ипларининг фаол маркази озод бўлади ва бу қисм билан 
миозионнинг кўндаланг кўприкчалари бирлашади. Тропомиозиннинг бундай силжиши 


22 
тропонин молекуласининг конформацион ўзгариши билан боғлиқдир. Бундан шу нарса 
маълум бўлдики, актин ва миозинни ўзаро муносабатида Са
+2
ионининг иштироки 
тропонин ва тропомиозин орқали рўѐбга чиқар экан. Мускулнинг қисқариш механизмида 
калций ионининг аҳамияти экворин оқсилидан фойдаланиб ўтказилган тажрибаларда 
исботланган, бу оқсил калций иони билан бирикмаси ўзидан нур чиқаради. 
Шундай қилиб, Са
+2
ионларининг тропонин билан мулоқоти мускул қисқаришининг 
тўртинчи босқичини ташкил қилади. 
Мускул қисқаришининг бешинчи босқичида миозин бошчаси ўз ўқи атрофида 
айлана бошлайди ва у актиннинг бир неча фаол марказлари билан ўзаро бирикади. 
Миозин бошчасининг айланма ҳаракати кўндаланг кўприкнинг таранглилигини оширади. 
Мускул қисқариши ривожланишининг ҳар бир лаҳзасида, кўндаланг кўприкнинг бошчаси 
актин филаменти билан боғланган бўлади, бошқаси эса эркин бўлади, шу тариқа, 
уларнинг актин филаменти билан бундай боғланиши кетма-кет равишда рўѐбга 
чиқаверади. Бу эса мускул қисқаришини бир меъѐрда кечишини таъминлайди. 
Кўндаланг кўприкларнинг бошчаси кетма-кет бундай актин филаменти билан 
боғланиши ва узилиши, нозик ва йўғон оқсил ипларини бир-бирига нисбатан сирпаниб 
силжишини таъминлайди, бу ўз навбатида саркомер ўлчамининг кичрайишига, охир-
оқибат мускул узунлигининг қисқаришига олиб келади ва бу ҳолат мускул 
қисқаришининг олтинчи босқичини ташкил қилади. Юқорида баѐн этилган босқич 
жараѐнлар мажмуаси, оқсил ипларининг сирпаниш назарияси моҳиятини кўрсатиб беради. 
Мускулнинг бўшашиши суст жараѐн бўлиб, калций ионлари миофибриллалар 
орасидан чиқиб кетгандан сўнг, актин ва миозин иплари мулоқоти тўхтайди, натижада 
мускул толалари эластиклиги туфайли дастлабки ҳолатига қайтади.
Шундай қилиб, мушак толасининг қисқариши ва бўшашишига олиб келувчи, кетма-
кет рўй берувчи жараѐнларни қуйидагича тасвирлаш мумкин: таъсирлаш  ҳаракат 
потенциалининг юзага чиқиши уни ҳужайра мембранаси бўйлаб ва мускул толасининг 
ичкарисига ўтказилиши  Саркоплазматик ретикулумнинг ѐн цистерналаридан Са
+2
ажралиб чиқиши ва миофибриллалар томон диффузияси актин ва миозин оқсил 
ипларининг бир-бирига «сирпаниб» ҳаракат қилиши  калций насосларининг 
фаоллашуви саркоплазмада эркин Са
+2 
ионларини концентрациясининг пасайиши 
миофибриллаларнинг бўшаши. 

Download 2,15 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   171




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish