“Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlash asoslari”

mamlakatning etalon bazasini 
hosil qiladi. O‘zbekistonda bu tashkilot O‘zbekiston 
Respublikasining milliy etalonlar markazi hisoblanadi. 
Etalonlar soni doimiy bo‘lmaydi, balki mamlakat xalq xo‘jaligining ehtiyojlariga bog‘liq ravishda 
o‘zgaradi. O‘lchash ishchi vositalarining doimiy rivojlanishi va o‘lchash vositalari parkini kengayib 
borishi sababli vaqt o‘tishi bilan etalonlar sonini oshib borishi kuzatiladi. 
Jahon hamjihatligi mamlakatlari iqtisodining globallashtirilishi va iqtisodiy, savdo va texnologik 
integrasiyaning keng miqyosda rivojlanishi o‘lchashlar birliligini ta‘minlash bo‘yicha ishlarni 

---

170 
global masshtabda o‘tkazish zarurligini anglatadi. Chunki ishonarli o‘lchash informasiyasi sinov 
natijalarining o‘zaro tan olinishini tasdiqlaydigan va mahsulot va xizmatlarning muvofiqligini 
tasdiqlash va jami baholash infrastrukturasini asosi bo‘ladi. Bu o‘z navbatida, kattalik birliklarini 
turli mamlakatlar etalonlari bilan qayta tiklanadigan o‘lchamlarini doimiyligi va majburiy 
kelishishligiga qattiq talablar qo‘yadi. 
Bu talablarni ta‘minlash uchun milliy etalonlar xalqaro va (yoki) davlatlararo etalonlar bilan 
solishtirilishi kerak bo‘ladi va agar bu boshqa mamlakat milliy etalonlari bilan zarur bo‘lsa. 
Etalonlarning solishtirilishi - 
kattalikni yoki uning hosilaviy o‘lchamlarini ishtirokchi-davlat 
solishtirish etalonlar yordamida qayta tiklash natijasida aniqlangan o‘lchamlari o‘rtasidagi nisbatni 
belgilovchi amallar majmuidir. 
Fizik kattalikning, uning karrali yoki ulushli qiymatlarining o‘lchamini qayta tiklash, saqlash va 
uzatish uchun mo‘ljallangan milliy (davlat) etalonlari solishtirilishi kerak. 
Solishtirish amalini o‘tkazish zarurligi to‘g‘risidagi qarorni metrologiya bo‘yicha xalqaro va 
regional tashkilotlarning tavsiyalarini hisobga olgan holda etalon – ega (davlat) si qabul qiladi. 
Milliy etalonni tekshirish (tadqiq qilish) va qayta tiklanadigan birlik o‘lchamini aniqlash bo‘yicha 
ishlarning majburiy tarkibiy qismi bo‘lib solishtirish hisoblanadi. 
Qoidaga binoan, aniqlik darajasi bir xil bosqichda bo‘lgan etalonlar solishtirilishi kerak. 
Etalonlarning solishtirilishi tashiladigan etalonlar yordamida amalga oshiriladi, bunday etalon 
bo‘lmagan holda ishtirokchi davlatlar kelishuvi bo‘yicha solishtirish vositasi tanlanadi.Solishtirish 
etaloni (solishtirish vositasi) barqarorlik talablariga muvofiq bo‘lishi kerak. 
Etalonlarni solishtirilishi aylanma, radial yoki kombinasiyalangan bo‘lishi mumkin.Solishtirish 
tusini tanlash (aylanma yoki radial) taqqoslash etaloni (solishtirish vositasi) ning barqarorligiga 
qarab o‘tkaziladi. 
Solishtirish ishtirokchi - davlatlar soniga qarab solishtirish ikki tomonlama va ko‘p tomonlama 
solishtirishga bo‘linadi. 
Ko‘p tomonlama solishtirishning eng tarqalgan turi xalqaro va regional solishtirishlardir. 
Etalonlarni xalqaro solishtirilishi konsultativ komitet (KK) rahbarligi ostida O‘lchovlar va tarozilar 
xalqaro kamitetining (O‘TXK) va regional metrologik tashkilotlarning ruhsati va nazorati ostida 
o‘tkaziladi. Ular solishtiriluvchi etalonlarning ekvivalentligini tan olinishini va o‘lchashlarning 
hamda solishtirish ishtirokchilarining sertifikasion sinovlarining to‘g‘riligini yuridik asosini tashkil 
etadi.