“Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlash asoslari”

Etalonlarni qonuniy tasniflanishi.
Mazkur hudud yoki tashkilotdagi etalonlardan eng yuqori 
metrologik xossalarga ega bo‘lgan, birlikning o‘lchamini o‘ziga tobe o‘lchash vositalariga beruvchi 
va belgilangan tartibda rasmiy tasdiqlangan etalon 
boshlang‘ich etalon 
deyiladi. 
Qiyoslash sxemasida boshlang‘ich etalondan keyin turadigan etalonlar, odatda 
tobe etalonlar 
deb 
ham ataladi. 
Davlat uchun boshlang‘ich etalon sifatida xizmat qilishi rasmiy qaror bilan tan olingan etalon 
milliy 
(davlat) etalon 
deb ataladi. O‘zbekistonda milliy etalonlarni ishlab chiqish tartibi, attestatlash, 
tasdiqlash, qayd qilish, saqlash va qo‘llash davlat standartida O‘z DSt 8.014:2002 belgilangan. 
―Milliy etalon‖ tushunchasining ta‘rifi, mohiyati jihatdan ―davlat etaloni‖ tushunchasining ta‘rifiga 
mos keladi. ―Milliy etalon‖ ta‘rifi ―Metrologiyadagi asosiy va umumiy atamalar xalqaro lug‘ati‖ ga 
mos keladi va bu ―davlat etaloni‖ va ―milliy etalon‖ atamalarining bir xil tushunchasini ifodalashini 
tasdiqlaydi. 
Shu sababli mamlakatimizda ―milliy etalon‖ atamasi alohida davlatlarga qarashli etalonlarni xalqaro 
etalon bilan solishtirishda yoki qator mamlakatlarning etalonlarini yalpi solishtirish ishlarini 
o‘tkazishda qo‘llaniladi. 

---

169 
Etalonlarning texnik infrastrukturasi, maxsus binolar, inshootlar, uskunalar etalon komplekslarining 
ajralmas qismi bo‘lib, ularning tarkibi etalonlarning hujjatlarida beriladi. 
Milliy etalonlar davlatning strategik muhim va mutlaqo xususiyatlik ob‘ekti bo‘lib, uni sotish va 
sotib olish mumkin emas. 
Milliy etalonlarning muhimligi (qiymatliligi) o‘lchash birliligini ta‘minlashda ularning roli bilan 
hamda ko‘p holda aniq nushalash imkoniyatini yo‘qligi bilan va birlamchi etalonlarni yo‘qolgan 
hollarda qayta tiklash imkoniyatini yo‘qligi bilan aniqlanadi. Etalonlarning qiymatliligi muntazam 
metrologik tadqiqot (izlanish) lar va xalqaro solishtirishlar natijasida ularning xususiyatlarini 
o‘rganish va takomillashtirish bilan keskin oshadi. 
Milliy 
etalonlarning 
ilmiy-texnikaviy 
darajasi 
davlatning 
ilmiy 
va 
texnikaviy 
potensialining 
ko‘rsatkichi hisoblanadi va mamlakatning texnikaviy va iqtisodiy mustaqilligini va uning strategik 
maqsadlarini amalga oshirish, shu bilan bir qatorda milliy xavfsizligini ta‘minlash uchun etarli 
darajada bo‘lishi kerak. 
Milliy etalonlar bilan bir qatorda MDH davlatlar doirasida