Jahon siyosiy mafkuralari tarixi tayanch iboralar avangardizm

ZOROASTRIZM  —  zardushtiylik,  mil.  av.  7—6a.larda  vujudga  kelgan  din. 

Asoschisi  —  Zardusht.  So’nggi  tadqiqot  xulosalariga  qaraganda,  O’rta  Osiyo, 

xususan, Xorazm vatani bo’lgan. O’rta Osiyo, Eron, Afg’oniston, Ozarbayjon hamda 

Yaqin  va  O’rta  SHarqning  bir  necha  mamlakatlarida  tarqalgan.  Qad.  paxlaviy  tilida 

«Zardusht»  so’zi  «Magupta»  deb  atalgan.Z.da  «otash»  va  «quyosh»  tangri 

Ahuramazdanmng o’g’li deb hisoblangan. Z.da Ahuramazda oliy xudo hisoblanganligi 

uchun 3. — mazdaizm yoki mazdaiylik deb ham atalgan. 3. ta’limoti uning muqaddas 

kitobi — Avestoaa bayon etilgan. 3. ta’limoti dunedagi hamma tartiblar yaxshilik  va 

yomonlik, yorug’lik  va qorong’ulik, hayot va o’lim o’rtasidagi kurashga bogliq, deb 

tushuntiradi.Z.ning  axloqiy  ta’limoti  «ezgu  fikr»,  «ezgu  so’z»  va  «ezgu  amal»  dan 

iborat muqaddas uchlik (axloqiy triada)da o’z ifodasini topgan.3. ruhoniylari alohida 

tabaqa sifatida ajratilib, ularga maxsus imtiyozlar berilgan. 3. arshakiylar va sosoniylar 

podshoxligi davrida hukmron dinga aylangan. 3. 13 a. davomida ajam mamlakatlarida 

asosiy  din  bo’lib  kelgan.Zardushtiylar  Hindiston  va  Eronda  hozir  ham  mavjud. 

Eronning  Yazd  va  Gilon  viloyatlarida  ularning  soni  100  mingdan,  Hindistonning 

Maharashtra, Gujarot shtatlarida 115 mingdan ziyodni tashkil qiladi. 

IMPERIALIZM  (frants.  imperialisme)  —  keng  ma’noda  hududlarni  bosib 

olishga,  qaram  qilishga,  boshqa  davlatlar  ustidan  siyosiy  yoki  iqtisodiy  nazorat 

o’rnatishga  qaratilgan  davlat  siyosati.Imperiya,  aslida,  bosib  olish  va  hukmronlik 

qilishning, davlatlar o’rtasidagi siyosiy raqobatning qad. shakli hisoblanadi. I. termini 

19-a.2-yarmida  ingliz  iqtisodchi  olimi  J.Gobsonning  «Imperializm»  nomli  kitobi 

(1902) chiqqanidan sung, ayniqsa,keng tarqaldi va I.ga nisbatan bir-biridan keskin farq 

qiluvchi  fikrlar  paydo  bo’ldi.  SHu  ma’noda  I.  mutlaq  monarxiyalar  davridagi 

militaristik millatchilikning oqibati hisoblanadi.