Ilm sahroda do’st, hayot yo’llarida tayanch, yolg’izlik

 
A. Daromadlar va grantlar tasnifi 
I. Ja’mi daromadlar  va olingan grantlar (II+VII) 
II.Ja’mi daromadlar (III+VI) 
III. Joriy daromadlar (IV+V) 
IV. Soliq daromadlari 
1.Daromad  solig’i,  foydaga  soliq,  kapitalni  bozor  bahosini  o’sishiga  solingan 
soliqlar. 
2. Sotsial sug’urtaga  ajratmalar 
3. Ish haqi fondi va ishchi kuchiga solingan soliqlar 

---

 
101 
4. Mulk solig’i 
5. Tovar va xizmatlarga solingan  ichki soliqlar 
6. Xalqaro savdoga va tashqi xarakatlarga solingan soliqlar 
7. Boshqa soliqlar 
V. Nosoliq tushumlar 
VI. Kapital bilan qilingan xarakatlardan olingan daromadlar. 
VII. Grantlar (olingani)  
Tasniflarda  (A)  Markaziy  xukumat  (Federal,  Respublika)  byudjetining  barcha 
daromadlarining  tarkibi  ko’rsatilgan.  Shu  ma’lumotlar  asosida  barcha  daromadlarning 
tarkibini xisoblash va uni davlatlararo qiyoslash mumkin. Daromadlar joriy (soliq va nosoliq 
tushumlar)  va  kapital  turiga  ajratiladi.  Olingan  grantlar  alohida  qatorda  ko’rsatiladi. 
Tasnifda, avvalo soliq daromadlari va ularning tarkibi ko’rsatiladi. Bunda soliq bazasining 
xarakteri  yoki  faoliyat  turi  bo’yicha  olinadigan  soliqlar  guruhlashtirilgan.  GFSY  (DMS 
yilnoma)  da    daromadlar  va  grantning  tarkibi  barcha  sarflar  va  sof  kreditlash  summasiga 
nisbatan  (%)  hisoblanadi.  Turli  daromadlarning  salmog’i  ham  alohida  aniqlanadi.  Halqaro 
standartda  IV.I.  punkti  kichik  punktlarga:  individual,  korporatsiyalar  va  boshqalarga 
ajratiladi. Sotsial sug’urtaga ajratmalar punkti ham 4 ta (yollangan hodimlar, ish beruvchilar 
erkin  band  bo’lganlar  va  ishlamayotganlar,  boshqa  ihtiyoriy  sotsial  ajratmalar)  kichik 
punktlariga  ajratiladi.  Tovar  va  xizmatlarga  solingan  ichki  soliqlar:  sotish  solig’i,  oborot 
solig’i,  qo’shilgan  qiymat  solig’i,  aktsizlar,  fiskal  monopoliyalar  foydasi  va  boshqalardan 
iborat. Tashqi savdo va tashqi operatsiyalarga solingan soliqlar tarkibiga bojxona va import 
bojlari, eksport boji, eksport-import monopoliyalari foydasi, chet el valyutalari bilan qilingan 
operatsiyalarga soliqlar va tashqi savdo va tashqi xarakatlarga boshqa soliqlar kiradi. Joriy 
nosoliq  daromadlari:tadbirkorlik  daromadi  va  mulk  daromadlari  (foizlar,  dividentlar), 
kvazikorporatsiyalar daromadlaridan olib qo’yish, er ijarasi, ma’muriy yig’imlar, jarimalar, 
strategik zahiralarni sotish va boshqa nosoliq daromadlaridan iborat. Kapital daromadlarning  
salmog’i  Eron,  Hindiston  va  Singapurda  ancha  yuqori.  Xalqaro  standartda  kapital  soliq 
daromadlari (mulkga soliq, meros va sovg’aga soliq) va kapital nosoliq (ishlab chiqarilgan 
aktivlarni  sotish,  ishlab  chiqarmagan  aktivlarni  sotish,  beg’araz  bo’lmagan  kapital 
transfertlar va boshqa nosoliq kapital daromadlar) daromadlarga guruhlashtiriladi.