Хфх лек Хосилбеков

4.7 Issiqxonalarda ishlaganda xavfsizlik talablari 
Issiqxonalar, asosan qishloq xo’jaligi mahsulotlari, meva va boshqa o’simliklarni 
belgilangan iqlim sharoitida etishtirish uchun mo’ljallangan usti yopiq bino bo’lib SM va Q 
2.10.04.85ga talablariga asosian quriladi. 
Issiqxonalarda belgilangan talabdagi issiqlik, yorug’lik, havo almashtirish va namlikni 
taminlash  turli  texnik  qurilma  va  uskunalar  yordamida  amalga  oshiriladi.  Belgilangan 
miqdordagi 
issiqlikni ta’minlash uchun (qishda 15…24
o
S) quvurli, kaloroiferli va ba’zan aralash isitish 
tizimdan foydalanadilar. Binoda havoni almashtirish tabiiy va ba’zan mexanik ventilyatsiya 
yordamida amalga oshiriladi. 
Issiqxonalarda ishlab chiqarish jarayonida asosan (75%ga yaqin)xotin qizlar band bo’lib, 
ularni  sog’lig’ini  saqlash  asosiy  vazifalardan  biridir.  Ma’lumki,  issiqxonalardagi  ish  sharoiti, 
yuqori 
haroratliligi  va  namliligi  hamda  havoni  zaharliligi  ochiq  havodagi  ish  sharoitiga  nisbatan 
zararli va 
og’irdir. Masalan qishda isitish davrida harorat 15-24
o
C, nisbiy namlik 56-100% da va yozda 
harorat 35-50
o
S va nisbiy namlik 80-100% atrofida o’zgarib, havoning harakati 0,05-0,5m/s 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

atrofida  bo’ladi.  Vaholanki 
ГОСТ
  12.1.005-88  ga  asosan  harorat  18-25
o
S,  nisbiy  namlik  55-
75% 
atrofida va havoning harakati 01…06 m/s atrofida bo’lishi kerak. 
Issiqxonalarda qishloq xo’jaligi mahsulotlari va boshqa turdagi o’simliklarni etishtirish 
texnologiyasi turli o’g’itlar, o’simliklarni zararsizlantiruvchi moddalar va pestitsidlardan 
foydalanishni taqozo etadi. Ayniqsa issiqxonalarda turli zararkunandalar va kasalliklar bilan 
kurashda 6-7 oy davomida har 7-10 kunda pestitsidlardan, organik o’g’itlardan hamda biologik 
yonilg’ilardan foydalnish natijasida, ularni ma’lum vaqtdan keyin bug’lanib havo tarkibini 
buzilishiga, ba’zi bir kasb kassaliklarini kelib chiqishiga sabab bo’ladi. Ayniqsa issiqxonalarda 
ammiak, azot oksidi va fosfor angidrid kabi gazlar ko’payib havo tarkibida 
ГОСТ
12.1.007.76 
asosida ruxsat etilgan me’yoriy kontsentrantlar miqdori bir necha marotaba oshib o’simliklarni, 
xizmat ko’rsatuvchilarni zaharlanishiga olib keladi. 
Yuqorida ko’rsatib o’tilgan noqulay mehnat sharoiti xizmatchilarni tez-tez shamollash, 
bronxit va angina, radikulit va polinevralgiya, nafas olish a’zolari va terini allergik kabi 
kassalanishlariga olib keladi. Ushbu noqulay mehnat sharoitlarini yaxshilash va xizmatchilarni 
xavfsizligini ta’minlash quyidagi usullarda ta’minlanishi mumkin: 
• issiqxona ishlarida mexanizatsiya va avtomatizatsiya jarayonidan keng foydalanish; 
• issiqxona binolarini ichini quyoshli va issiq kunlarda me’yoridan ortiq qizib ketmaslik 
uchun ustki qismini qorong’ilashgan pardalarda yopish, shamollatish va havoni namlovchi 
qurilmalar o’rnatish; 
• binolarni isitishda ochiq gazdan foydalishni cheklash va quvurli hamda kaloroiferli isitish 
tizimdan foydalanish; 
54 
• ish kuni davomida qisqa dam olish hamda samarali mehnat tartibini tashkillashtirish; 
Agar ovqatlanish rejimiga doimiy ravishda rioya qilinsa kishi organizmining zararli 
kimyoviy moddalarga qarshilik ko’rsatishi ortadi. Tarkibida krahmal va jelatin bo’lgan ovqatlar 
zaharli  kimyoviy  moddalarning  kasal  uyg’otuvchi  ta’sirini  kamaytiradi,  natijada  ular 
organizmga 
kam singadi. 
Mishyak preparatlari bilan ishlaganda sut, qatiq, pishloq, asal, qand, o’simlik moyi, suli va 
grechka bo’tqalari, sabzavot, meva va ko’katlar iste’mol qilish kerak, shuningdek 
С
 va V 
vitaminlarini qabul qilish zarur. Qovurilgan go’sht va baliq, go’sht va baliq sho’rvasi, yog’ va 
shovul iste’mol qilmaslik kerak. 
Xlorli organik preparatlar bilan ishlaganda mol yog’i iste’mol qilish tavsiya etilmaydi, 
chunki ular organizmning zaharlanishiga yordam beradi. 
Geksoxloran bilan ishlaganda ovqatda oqsil moddalari, (go’sht va tvorog) hamda S vitamini 
ko’proq bo’lishi lozim. 
Fosfor aralashmalari bilan ishlaydigan kishilar tvorog, pishloq, qatiq, qand, grechka 
bo’tqasi,  sabzavotlar,  mevalar,  oshko’k  hamda  S  vitaminini  iste’mol  qilishlari  zarur,  yog’li, 
kuchli 
hamda achchiq taomlarni iste’mol qilmaslik kerak. 
Tarkibida ftor bo’lgan zaharli kimyoviy moddalar bilan ishlaganda sut mahsulotlari, 
grechka  bo’tqasi,  sabzavot  hamda  A  vitaminiga  boy  mahsulotlar  iste’mol  qilish  kerak.  Ishdan 
so’ng 
qo’l  va  yuzni  yaxshilab  yuvish  va  simobli  dorilar  bilan  ishlagandan  so’ng  kaliy 
permanganatning 
0,5%  li  eritmasi  bilan  og’izni  chayqash  kerak.  Maxsus  xonada  ovqatlanish  kerak,  u  yerga 
maxsus 
jomakor bilan kirish mumkin emas. 
OST 46.3.1.168-84 talablariga asosan, barcha issiqxona xo’jaliklarida pestitsid va mineral 
o’gitlarni saqlash, ishchi eritma tayyorlash va ishlov berish uchun ishlatiladigan uskuna va 
asboblarni saqlash kimyoviy himoya binosi bo’lishi shart. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

Issiqxonalarda sanitariya va gigiyenik holatlarni ta’minlash maqsadida, SM va Q 2.09.04- 
87 talablariga asosan dam olish xonasi, yuvinish xonasi, hojatxona, korjoma va shaxsiy himoya 
vositalarini zararsizlantiruvchi xonalar bilan ta’minlangan bo’lishi kerak. 
O’simliklarga kimyoviy ishlov berishda, xizmat ko’rsatuvchilar maxsus yo’riqnomadan 
o’tgan va ShHV lar bilan ta’minlangan bo’lishlari shart. Ishlov berishda xizmatchilar o’zaro 10 
m 
dan yaqin masofada bo’lmasliklari lozim. Kimyoviy dorilar bilan ishlov berilgan bino eshigi 
qulflanib, eshikda maxsus ogohlantiruvchi yozuv yozilgan jadval osib qo’yiladi. 
Issiqxona rahbarlari tuproq, havo va chiqindilar tarkibidagi pestitsid, mineral o’g’itlar va 
aralashmalari miqdori haqida doimiy nazoratni olib borish uchun mas’uldirlar. Issiqxonada 
etishtirilgan  mahsulot  iste’molga  chiqarishdan  oldin,  ular  tarkibidagi  pestitsid  va  nitratlar 
tekshirilib 
ruxsat berilgandan keyin amalaga oshirish kerak.