Farmatsevtik biotexnologiya

Bakteriya plazmidalaridan 
klonlashda foydalanish
. Bakteriya hujayrasida
xromosoma DNKsidan tashqari, ko‘p nusxada xalqasimon DNK molekulalari ham 
mavjud. (1-25 m.n.j.). Bunday xalqasimon molekulalar 
plazmidalar
deb ataladi. Ba’zi 
plazmidalar tarkibida antibiotikga chidamlilik genlarini tutadi.
Plazmidalardan vektor sifatida birinchi marta 1973 yilda P.Berg laboratoriyasida 
foydalanilgan. Tajribalar uncha katta bo‘lmagan (~9 m.n.j.), tetratsiklinga chidamlilik 
geni tutuvchi E.coli plazmidasi pSC 101 da olib borilgan. Plazmida tarkibida faqat bir 
dona EcoRI restriktaza fermenti tanib kesadigan sayt (maxsus nukleotidlar izchilligi) 
bo‘lganligi sababli, ferment plazmidaning xalqasimon qo‘sh zanjirini faqat bir joyidan 
kesib «yopishqoq» uchli ochiq xalqa xolatiga o‘tkazadi.
Plazmida pSC 101ning DNKsi ichak tayoqchasi uchun be gona DNKning EcoRI–
fragmentlari bilan aralashtiriladi. DNK-ligaza fermentlari yordamida begona DNK 
fragmentlari va pSC 101 plazmida yagona rekombinant molekulaga birlashtiriladi. So‘ngra 
bu rekombinant plazmidani E.colining kompitent hujayralariga qo‘shil ganda u bakteriya 
hujayrasiga kiradi. Rekombinant plazmidani tutuvchi hujayralar tetratsiklinli selektiv 
muhitda ajratiladi. 

---

90 
Faglar asosidagi vektorlar.
Kosmidlar. Vas- va Yas- vektorlar. Bakteriya 
plazmidalarida o‘rtacha 7-8 m.j.n. uzunlikdagi fragmentlarni klonlash mumkin, eukariot 
genlari izchilligi esa (~10-25 m.j.n.) uzunroq bo‘ladi. Bundan tashqari genlarning 
kodirlovchi qismi atrofida joylashgan regulyator izchilliklarni o‘rganish uchun genomni 
kengroq klonlash zarur. Bunday katta fragmentlarni klonl ash uchun 

bakteriofagi 
asosida tarkibiga 22 m.j..n. uzunlikdagi begona DNK fragmentlarini tutuvchi vektor 
konstruksiya yaratilgan. 

bakteriofag asosida klonlash uchun bunday vektorlarni 
yaratishda fag DNK molekulasining markaziy qismi fagning E.coli da ko‘payishi uchun 
zarur emasligi e’tiborga olingan xolda restriktazalar yordamida fag genomidan kesib 
olinganda replikatsiya uchun zarur bo‘lgan fagning o‘ng va chap elkasi o‘zgarmasdan 
qolishi kerak. Fag elkalari boshqa fragmentlardan alohida ajratilib, klonlash uchun vektor 
sifatida qo‘llaniladi. Kesilgan fag DNKsi o‘rniga o‘lchami 9-21 m.j.n. bo‘lgan begona 
DNK ulanadi. Bakteriyalarda faqat fagning ikkala elkasi va begona DNK tutuvchi faglar 
ko‘payadi. Bunda olingan fag rekombinant DNKsi 30 m.j.n. dan kam bo‘lmasligi kerak.