Buxoro davlat universiteti «O’zbekiston tabiiy geografiyasi» fani bo’yicha ma’ruza matni

Geoekologik muhitning landshaft tahlili. Endilikda hududiy tabiiy -geografik tahlil xalq xo`jaligida keng qo`llanilmoqda va samarali amaliy natijalar bermoqda.

Ayniqsa, qishloq xo`jalik tarmoqlarini joylashtirish masalalarini yechishda undan keng va to`liq foydalanish imkoniyati bor. Landshaft asosiga ega bo`lgan tabiiy geografik rayonlashtirish kartasi qishloq xo`jalik ishlab chiqarish uchun tabiiy muhitga oid zaruriy ma'lumotlarini beradi. Tabiiy muhitning yaroqligini aniqlashda asosiy tabiat komponentlari emas, balki bir xil tabiiy sharoitga ega bo`lgan va tabiiy hududlarning mazmunini tashkil etuvchi landshaftlarning tipologik komplekslaridir. Ular landshaft sharoitidan nisbatan bir xil bo`lgan joylardir. Binobarin, bunday joylar qishloq xo`jaligi ishlab chiqarishga bevosita yoki bilvosita ta'sir etadigan relyef, tuproq va o`simlik qoplamiga, ya'ni muayyan tabiat komponentlariga asoslanib ham ajratiladi.

Yuqorida aytilganlarni hisobga olib, dehqonchilikka tadbiq qilish orqali landshaftlarni bonitirovka qilinadi. Bunda landshaftlar juda past, o`rtacha sifatli, o`rtacha sifatlidan past va yuqori sifatli tabiiy komplekslarga birlashtiriladi.

Bonitirovka (lotincha yuqori sifatli demakdir)- qishloq xo`jaligida yerlarni iqtisodiy baholashda zarur hisoblangan tadbir. Muayyan sharoitda landshaftlarning yuqori sifatiy xususiyatlarini anglatadi.

Tekislikdagi cho`l zonasidan tortib to baland tog`larning glyasial-nival zonalarigacha uchraydigan past sifatli landshaftlar dehqonchilikda yaroqsiz bo`lsada, yaylov chorvachiligi uchun asos bo`lib xizmat qiladi. Allyuvial, allyuvial - delta, prolyuvial – allyuvial tekisliklarning tabiiy komplekslari o`rtacha sifatlidan yuqori landshaft sinfni tashkil etib, qishloq xo`jaligi o`zlashtirilishida eng qulay sharoitga egadir Landshaft komplekslarini o`rganishda va ularni sinf va kichik sinflarga guruhlariga ajratishda qiyosiy geografik asos bo`lgan bunday yondoshuv o`z mohiyatiga ko`ra kompleksdir.