Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti

Alisher Navoiy nomidagi Toshkent 
davlat o‘zbek tili va adabiyoti 
universiteti 
“O‘ZBEK MILLIY VA TA’LIMIY 
KORPUSLARINI YARATISHNING NAZARIY 
HAMDA AMALIY MASALALARI”
Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya
Vol. 1
№. 01 (2021) 
104 
83%
1%
16%0%
213
ОТ
SIFAT
FE'L
UNDOV SO'Z
Кўринадики, таснифда фақат от сўз туркумидагиси салмоқли ўрин эгаллайди (83 %). Кейин 
феъл (16 %), ундан сўнг сифат (1 %) ҳамда ундов сўзлар (0 %) орасидаги омонимлик мавжуд.
Тадқиқотчи Д.Ахмедова “Атов бирликларини ўзбек тили корпуслари учун лексик-семантик 
теглашнинг лингвистик асос ва моделлари” мавзусидаги диссертациясида турли туркумга хос 
бўлган омонимларни фильтр орқали ажратиш имкони борлигини кўрсатади [Ахмедова, 2020: 344-
346]. У дайди ва енг сўзлари учун фильтр ишлаб чиқиб, бу фильтр фақат от ва феъл ҳамда сифат 
ва феъл орасидаги омонимлар учун иш беришини таъкидлайди. Аммо от ва сифат туркуми 
орасида омонимлик бўлса, юқорида таклиф қилинган фильтр натижа беролмаслигини кўрсатади. 
Биз мана шу муаммони бартараф этиш мақсадида от ва феъл ҳамда сифат ва феъл туркуми 
доирасида учрайдиган 55 та омоним сўзларни “Омонимларнинг изоҳли луғати”дан ажратиб олдик. 
Бу омоним сўзларнинг 46 таси от ва феъл, 9 таси сифат ва феъл сўз туркуми орасида воқеланган.
Бу миқдорни диаграммада қуйидагича ифодалаш мумкин: 
Равшан бўладики, от ва феъл орасидаги омонимлик 84 % ни, сифат ва феъл орасидаги 
омонимлик 16 % ни ташкил этади. 
Бундай омонимлар учун махсус морфологик фильтр базасини яратдик. 
Ари I от. Парда қанотли чақадиган ҳашарот. 
Ари II феъл. Йўқолмоқ, тугамоқ, кетмоқ [Раҳматуллаев, 1984: 21].
1.
ари+ни/лар/ча=от 
2.
ари+ма/ган/гунча/гин/май/ди=феъл 
Ая I от. Фарзандни дунёга келтирган аёл, она. 
Ая II феъл. Авайламоқ, эҳтиёт қилмоқ [Раҳматуллаев, 1984: 24].
1.
ая+жон/м/нинг/лар=от 
2.
ая+ди/ма/ган/гунча/гудек/май/мас=феъл. 

---