A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

Karelin quyonsuyagi (Ammodendron Karelini Fisch. et. M eu.)
bo‘yi 2-3 m ga yaqin kichik buta. Novdalari sariq-yashil tuk bilan qalin 
qoplangan, shoxlari qo‘ng‘ir-sariq, kul rangda, tikansimon barg 
qoldiqlari bor. Barglari ikkita bargchadan iborat, ular tuxumsimon, 
yashil-kul rang, tukli bo‘lib, bo‘yi 15-30 mm, eni 4 mm, uchi o ‘tkir. 
Gullari to ‘q binafsha rangda bo‘lib, yosh novdalari uchida shingilcha 
hosil qiladi. Mevasi dukkak, tuksiz, yonidan ezik, bo‘yi 18-20 mm, eni 
10 mm gacha, sariq. Markaziy Osiyoda qumliklarda tarqalgan. Qum lar 
harakatini to‘xtatish maqsadida ko‘p ekiladi.
Eyxvaid quyonsuyagi (Ammodendron Eichwaldi Ldb.) 
b o ‘yi 2 m 
gacha yetadigan buta. Shoxlari serbarg, novdalari yashil-kul rang, tuk 
bilan qalin qoplangan, barg bandining qoldiqlari bor, ulaming uzunligi 3 
sm gacha, tikansimon bo‘lib, tubida ninasimon bargchalari bor. Barglari 
toq patsimon, 2-3 ta bargchadan iborat, uchi tikanli, bandsiz, yashil-kul 
rang, tuk bilan qalin qoplangan. Gullari to ‘q binafsha rangda, y ig ‘ilib 
shingilcha hosil qiladi. Mevasi dukkak, bo‘yi 20 mm, eni 3-4 mm, 
yonidan ezik, sariq, ochilmaydi. Har ikkala choklari bo‘ylab ochiladi, 
qanotchali, urug‘lari buyraksimon. Markaziy Osiyo, Turkm aniston 
qumliklarida tarqalgan. Qumlar harakatini to‘xtatish, temir y o ‘llami 
qum bosishdan himoya qilish maqsadida ekiladi.
Bu turlardan tashqari Sibir va Q ozog‘istonda 
kumushsimon qum
akatsiyasi (Ammodendron argenteum (Pall.) O. Ktze.) 
uchraydi, u 
asosan sho‘r yerlarda o‘sishga moslashgan.

---

MAAKIYA (MAACKIA) TURKUMI
Bu turkumning 6 turi b o ‘lib, ulardan bittasi -
amur akatsiyasi yoki
maakiya (Maackia amurensis Rupr. et. Max.) 
MDHda tarqalgan.
Amur maakiyasi daraxt o ‘simlikdir. Uning bo‘yi 25 metrga, 
diametri 30 sm ga yetadi. Shox-shabbasi qalin, tanasi to ‘g‘ri, po‘stlog‘i 
jigarrang. Yosh novdalari va barglari tuk bilan qoplangan, keyinchalik 
tuki yo‘qoladi. Barglari toq patsimon, bo‘yi 10-30 sm bo‘lib, 
tuxumsimon, to‘q yashil, 7 ta bargchasi bor. Gullari oq, yig‘ilib kichik 
shingilcha hosil qiladi. Bu daraxt aprel-may oylarida gullaydi. Dukkagi 
sentabrda yetiladi, binafsha rangda, yassi, chiziqli, bo‘yi 4-9 sm, eni 1,5 
sm keladi.
Maakiya Uzoq Sharqda va Manjuriyada tabiiy holda o ‘sadi. MDH 
ning Yevropa qismida ekiladi. U Sankt-Peterburg, Ufa va Yekaterinburg 
shaharlarida bemalol o ‘sadi. Soyaga chidamli, tuproqqa u qadar 
talabchan emas. Yog‘ochi o ‘zakli bo‘lib, o ‘zagi to‘q jigarrang, tevaragi 
tiniq, sariq rangda. U chirimaydi, shuning uchun suv va yer osti 
inshootlari qurilishida ishlatiladi. Undan faner va mebel ishlanadi. 
M aakiya havo va tuproqning quruqligidan zararlanadi. U gullagan 
paytda juda chiroyli b o iib ko'rinadi, shu sababli ko‘kalamzor- 
lashtirishda foydalanish uchun tavsiya etiladi.