2-mavzu Mavzu: Elektr maydon. Elektr maydon kuchlanganligi. Superpozitsiya prinsipi. Elektr dipoli. Elektr maydonni grafik ravishda tasvirlash va kuch chiziqlari. Reja

elektrastatik 
maydon kuchlanganligi
deb ataluvchi fizik kattalikni ifodalaydi va E bilan
belgilanadi:

⃗⃗
⃗⃗ 

(1.1) 
Agar bu formulada q= +1 deb olsak, u holda E kattalik va yo’nalish jihatdan f 
kuch bilan bir xil bo’ladi. Shunday qilib, biror nuqtadagi elektrostatik maydon 
kuchlanganligi son jihatdan shu nuqtaga ta’sir etuvchi kuchga teng va kuch bilan 
bir xil yo’nalgan fizik kattalikdir.Kuchlanganlik birligi uchun shunday nqtaning 
kuchlanganligi olinadiki, bu nuqtada birlik zaryadga birlik kuch ta’sir etadi. SGSE 
sistemada kuchlanganlik birligi qilib bir elektrostatik birlik zaryadga bir dina kuch 
ta’sir etadigan nuqtadagi kuchlanganlik olinadi. Kuchlanganlikning bu sistemada 
o’lchamligini (1.1) formuladan aniqlaymiz: 

[ 
⃗⃗ ]

[ 
⃗⃗ ]
, -
(1.2) 
1.
 
Nuqtaviy zaryad maydonining kuchlanganligi
Nuqtaviy q zaryad olib, bu zaryaddan r masofada yotgan ixtiyoriy A nuqtada 
maydon kuchlanganligi topamiz. Kulon qonuniga asosan q zaryad r masofada 
jolashgan 
musbat zaryadga
⃗⃗
⃗
 
kuch ta’sir qiladi. Bundan A 
nuqtadagi kuchlanganlik: 
⃗⃗
⃗⃗ 
⃗
(1.3)
(1.3) ifoda 
kuchlanganlikning 
A 
nuqtadagi kattaligini 
ifodalaydi. 
Kuchlanganlikning yo’nalishi F kuch yo’nalishi bilan bir bo’ladi. E vektor q 
zaryadni A nuqta bilan tutashtiruvchi chiziq bo’ylab q musbat bo’lganda q 
zaryaddan tashqariga tomon va q manfiy bo’lganda q zaryadga tomon yo’nalgan 
bo’ladi.(1-rasm).
a) +q A
⃗⃗ 
. Agar kuchlanganlikni 
 
b) -q
⃗ 
A bir nechta nuqtaviy zaryad vujudga 

---

(1-rasm). kelirayotgan bo’lsa, biror nuqtadagi 
natijaviy kuchlanganlik alohida zaryadlar vujudga keltirayotgan 
kuchlanganlikning geometrik yig’indisi bilan ifodalanadi. Bu xol berilgan nuqtaga 
joylashtirilgan 
zaryadga ta’sir etuvchi F kuch xar bir alohida zaryad tomonidan 
xosil qilingan 
kuchlarning geometrik yig’indisiga teng.

⃗⃗