Who Was Mark Twain?

Translation

XVIII bob

Shahzoda bilan shpallar

Erta tongda lashkargohlar paydo bo'lib, ular yurishni davom ettirishdi. Tushib borayotgan osmon, oyoq ostidagi egiluvchan yer va havoda qishning sovuqligi bor edi. Hamma xushmuomalalik jamiyatdan yo'qoldi; kimdir xafa va jim bo'lib, kimdir g'azablangan va qichqirgan, hech biri muloyim emas, hammasi chanqagan.

Ruffler bir nechta qisqa ko'rsatmalar bilan "Jek" ni Gyugoning zimmasiga yukladi va Jon Kantidan uzoqlashishini va uni yolg'iz qo'yishini buyurdi; u, shuningdek, Ugo bilan yigitga nisbatan qo'pol muomalada bo'lmaslik haqida ogohlantirgan.

Biroz vaqtdan keyin ob-havo yumshoqroq bo'lib, bulutlar biroz ko'tarildi. Kuchlar titrab to'xtadi va ularning ruhlari yaxshila boshladi. Ular tobora quvnoqlashib borishdi va nihoyat bir-birlarini chilparchin qila boshlashdi va yo'l bo'ylab yo'lovchilarni haqorat qilishdi. Bu ular hayotni va uning quvonchlarini yana bir bor anglash uchun uyg'onishlarini ko'rsatdi. Ularning qo'rquvi shundan iborat ediki, hamma ularga yo'l ochib berdi va ular o'zlarining jirkanch iztiroblarini muloyimlik bilan qaytarib gaplashishga majbur qilmadilar. Ular to'siqlarni to'siqlardan tortib olishdi, ular ba'zida egalari norozilik bildirishmadi, lekin ular ham bu to'siqlarni olmaganliklari uchun minnatdor bo'lishdi.

Yo'l-yo'lakay ular kichkina bir ferma uyiga bostirib kirib, o'zlarini uyda qilishdi, vahimali dehqon va uning odamlari nonushta qilish uchun yuk mashinasini tozalashdi. Ular uy bekasi va uning qizlarini qo'llaridan ovqat olib turgan paytda iyak ostiga tiqishdi va ular haqida haqoratomuz epitetlar va ot kulgulari bilan birga ular ustidan kulishdi. Ular suyak va sabzavotlarni dehqonga va uning o'g'illariga tashladilar, ularni doim uyquda ushlab turishdi va yaxshi zarba bo'lganida, qarsaklar bilan qarsak chalishdi. Ular ba'zi tanishlaridan xafa bo'lgan qizlardan birining boshiga moy surtish bilan yakunlandi. Ular ta'tilni olishganda, qaytib kelib, ularning ishlari to'g'risida biron bir rasmiy hokimiyat eshitsalar, uyni boshliqlarning ustiga o't qo'yaman, deb qo'rqitishgan.

Tushga yaqin, uzoq va charchagan tramplindan so'ng, to'da katta qishloq chetidagi to'siq orqasida to'xtadi. Dam olish uchun bir soat vaqt berildi, shundan keyin ekipaj turli xil savdolarni o'tkazish uchun qishloqqa turli xil joylarda - «Jek» ni Gugoga yuborishdi. Ular bir muncha vaqt bu yoqqa adashib yurishgan edi, Gugo biznesni to'xtatish uchun imkoniyatlarni qidirib topdi, ammo topa olmadi, shuning uchun u nihoyat shunday dedi:

"Men o'g'irlash uchun hech narsa ko'rmayapman; bu xursand joy. Shuning uchun biz yolvoramiz.

“Biz, albatta, ishonamiz! Savdoga ergashing, bu sizga mos keladi. Ammo men yolvormayman ».

- Yolvormaysan! - dedi hayajonlangan Ugo va qirolga hayron bo'lib qarab. "Prithe, qachondan beri islohot qilding?"

- Siz nima demoqchisiz?

"Anglatadi? Siz butun hayotingiz davomida London ko'chalarida yurishni xohlamadingizmi?

"Menmi? Sen ahmoqsan!»

"Maqtovlaringizni ayting - sizning zaxirangiz uzoq umr ko'radi. Otangiz aytdiki, siz kun bo'yi yolvordingiz. Mayhap yolg'on gapirdi. Ajablanarlisi shundaki, siz u yolg'on gapirganga qadar shunchalik jasoratliroq bo'lasizki, - deb kuldi Ugo.

“Siz uni otam deb ataysizmi? Ha, u yolg'on gapirdi ».

- Keling, hozircha telba o'yinni o'ynama, o'rtoq; Buni o'zingiz uchun emas, balki o'yin-kulgingiz uchun foydalaning. Men unga aytaman, u seni buning evaziga yaxshi kuyadi ».

“O'zingizni baxtsizlikdan qutqaring. Men unga aytaman.

«Sening ruhing menga yoqadi, haqiqatan ham qilaman; ammo men sizning hukmingizga qoyil emasman. Suyak suyaklari va piroglari bu hayotda juda ko'p narsalarga ega bo'lib, ularni taklif qilishning biron bir usuli yo'q. Ammo bu masalalarda sulh; Men otangga ishonaman. Men uning yolg'on gapirishiga shubha qilaman; Men u yolg'on gapirayotganiga shubha qilmayman, chunki biz buni eng yaxshimiz qilamiz. lekin bu erda hech qanday imkoniyat yo'q. Aqlli odam shunchalik yaxshi molni behuda narsaga sarflamaydi. Ammo keling; Tilanchilikdan voz kechish hazilingiz bilan biz qaerda o'zimiz bilan mashg'ul bo'lamiz? Oshxonalarni o'g'irlash bilanmi?

- dedi Qirol sabrsizlik bilan.

"Bu ahmoqona ishni qilding-ku, meni charchatding!"

- dedi Ugo, muloyim ohangda.

- Endi harki, o'rtoq; tilanma, talon-taroj qilmaysan; shunday bo'lsin. Ammo nima qilishingizni aytaman. Men yolvorishim bilan siz ayyorlik bilan o'ynaysiz. Rad eting, siz o'ylayapsizmi?»

Qirol mensimay javob bermoqchi edi, Gugo dedi, gapini bo'ldi.

“Tinchlik! Bu erda xushmuomalalik bilan bir kishi keladi. Endi tushaman. Notanish odam yonimga yugurganida, yig'layotganga o'xshab, tiz cho'kib tiz cho'king; keyin qichqiriqning barcha shaytonlari sizning qorningizda bo'lgani kabi qichqiring va: "Aka, bu mening kambag'al birodarim va biz do'stsizmiz; o 'rahmli ko'zlaringiz orqali Xudoning ismi kasallarga, tashlandiqlarga va eng baxtsizlarga baxtsizlik bilan qaraydi; O'z boyligingizdan bir tiyinni Xudo tomonidan urilgan va halok bo'lishga tayyor bo'lgan odamga beringlar! »- deb eslasangiz, yig'layvering va uning tangasini bilgunimizcha turmang, aks holda uni quritasiz.»

Shu zahotiyoq Gyugo nola qila boshladi, ingrab, ko'zlarini yumdi va g'ildirakchani silkitdi; Notanish odam yaqinlashib qolganda, qichqiriq bilan uning oldida tiz cho'kdi va xirillab, loyga bota boshladi.

"O, azizim, azizim!" - deb xitob qildi mehribon mehmon, - ey bechora jon, bechora jon, u qanday azob chekmoqda! Mana, sizga yordam berishga ijozat bering.

"Ey muhtaram janob, saqlang va Xudo sizni nazokatli bir jentlmen uchun yaxshi ko'radi, lekin meni tutib olishganida menga qattiq azob beradi. U erdagi birodarim, mening boshimga tushganda, qanday qilib azob chekayotganimni ibodatingizga aytib beradi. Bir ozgina oziq-ovqat sotib olish uchun tinga, azizim, bir tinga; Meni dardlarimga tashla », dedi.

- Bir tiyin! senda uchta, bechora jonzot bor! - dedi va u shosha-pisha cho'ntagiga solib, ularni chiqarib yubordi. - U erda, sho'rlik bola, ularni olib boring va juda yaxshi kutib oling. Endi bu erga kel, bolam, menga akangni olib boradigan uyga olib borishga yordam ber ”.

- Men uning ukasi emasman, - dedi qirol gapini bo'ldi.

"Nima! akasi emasmi?

- O, uni tinglang! - deb ingradi Ugo, keyin tishlarini yerga tashladi. "U o'z ukasini inkor etadi va u bir oyog'i bilan qabrda!"

"Bolam, agar bu sizning akangiz bo'lsa, siz haqiqatan ham yurakdasiz. Uyat uchun! Va u qo'lini yoki oyog'ini qimirlatishga qodir emas. Agar u sizning akangiz bo'lmasa, u kim?

- Tilanchi va o'g'ri! U sizning pulingizni oldi va cho'ntagingizni ham shunday oldi. Siz shifo mo''jizasini yaratgan bo'lardingiz, o'z qo'llaringizni o'z elkangizga qo'yib, qolganlarga ishonchni ta'minlagan bo'lar edingiz.

Ammo Gugo mo''jiza uchun qolmadi. Bir zumda u shamol singari ko'tarilib, orqasidan borar edi va jimgina ohista ohista yig'lab borardi. Podshoh ozod bo'lganligi uchun Jannatga chuqur minnatdorchilik izhor etib, qarama-qarshi tomonga qarab qochib ketdi va zararli ta'siridan qutulmaguncha tezligini pasaytirmadi. U taklif qilgan birinchi yo'lni oldi va ko'p o'tmay qishloqni orqasiga surib qo'ydi. U shosha-pisha imkon qadar shoshilinch ravishda bir necha soat davomida orqasidan quvish uchun yelkasiga boqdi; Nihoyat, uning qo'rquvi uni tark etdi va o'z o'rnida minnatdorlik hissi paydo bo'ldi. U endi ochligini va juda charchaganini bildi. U fermada to'xtadi; U gaplashmoqchi bo'lganida esa, uni juda qo'pollik bilan haydab ketishdi. Uning kiyimlari unga qarshi edi.

U yurib, yarador va g'azablangan edi va endi boshqa muomala yo'lidan ketishga qaror qildi. Ammo ochlik mag'rurlikning xo'jayini; Kechqurun u boshqa fermaga yo'l oldi. lekin bu erda u avvalgidan battar yomonlashdi; chunki uni zo'r nomlar bilan nomlashdi va zudlik bilan harakat qilishdan tashqari, uni hibsga olish to'g'risida va'da berishdi.

Tun sovuq va qorong'i tushdi; va hali ham oyoq ostidagi monarx sekin harakat qildi. U harakatda bo'lishga majbur edi, har safar dam olishga o'tirganda, u tez orada sovuq bilan suyakka kirib bordi. Tantanali qorong'ulikda va bo'sh bo'shlikda yurganida uning barcha his-tuyg'ulari va tajribalari unga yangi va g'alati edi. Vaqt oralig'ida u ovozlar yaqinlashayotganini, yonidan o'tib, jim bo'lib qolganini eshitdi; U jasadlarning boshqa hech qanday shaklni ko'rmaydigan loyqa loyqalikdan boshqa hech narsasini ko'rmagani uchun, uni titratgan narsa spektral va bema'ni edi. Vaqti-vaqti bilan u deyarli boshqa olamda, uzoq-uzoqlardan ko'rinib turar edi. agar u qo'ng'iroq tovushini eshitgan bo'lsa, u noaniq, uzoq va noaniq edi; Kechasi shamolda podalarning bo'g'iq tovushlari uning oldiga, qayg'uli ovozda suzardi; Endi va keyin itning qarsillab dala va o'rmon kengligidan nolasi eshitildi; barcha tovushlar uzoq edi; ular kichkina Qirolga butun hayot va faoliyat Undan uzoq ekanligini va u yolg'iz, do'stona, o'lchovsiz yolg'izlikning markazida turganini his qilishdi.

U odamning shivirlashi eshitilganday tuyuldi, gohida quruq barglarning mayin shitirlashi bilan, bu yangi tajribaning dahshatli hayratlari tufayli qoqilib ketdi; Va u birdaniga yaqinlashib kelayotgan qalay chiroqning xira nuriga tushdi. U yana soyaga qadam qo'ydi va kutdi. Fon omborxonaning ochiq eshigi oldida turar edi. Qirol bir muncha vaqt kutdi - hech qanday tovush chiqmadi va hech kim indamadi. U shu qadar sovuq ediki, jim turdi va mehmondo'st saroy shunchalik jozibali ko'rindiki, nihoyat u hamma narsani xavf ostiga qo'yishga va kirishga qaror qildi. U tez va puxta ishlay boshladi va ostonadan o'tayotib, orqasida ovozlarni eshitdi. U ombor ichidagi xaltachaga minib, engashdi. Ikkita fermaxon kirib, shamchiroqni olib kelishdi-yu, shu orada gaplasha boshlashdi. Ular yorug'lik bilan yurishayotganida, qirol ko'zlarini ochdi va u erda qolishi kerak bo'lgan yo'lga borishni niyat qilib, joyning oxiridagi o'lchamdagi ustuncha ko'rinishini oldi. o'ziga. U shuningdek, bir kecha davomida Angliya tojiga xizmat qilish uchun ulardan undirib olish niyatida, marshrutning o'rtasida, bir to'p ot adyolining holatini ta'kidladi.

Odamlar yonma-yon turib, eshikni mahkamlashdi va shamchiroqni o'zlari bilan olishdi. Qo'rqinchli podshoh adyolga tayyorladi, qorong'ilik imkon qadar tez edi; Ularni yig'ib, otxonaga bemalol bordi. Ikkala ko'rpa-to'shakdan u to'shak qildi, qolgan ikkitasi bilan o'zini yopdi. U, garchi adyol eski va ingichka bo'lsa ham, juda iliq bo'lmasa ham, u xursand monarx edi. Bundan tashqari, deyarli bo'g'ib turadigan kuchli o't otini hidini berdi.

Qirol och va sovuqqon bo'lsa ham, u juda charchagan va shu qadar qattiq uyquga ketgan ediki, bu ta'sirlar tez orada avvalgilaridan ustun kela boshladi va u endi yarim ongga tushib qoldi. U o'zini butunlay yo'qotmoqchi bo'lganida, unga qandaydir bir teginishni his qildi! U bir lahzada uyg'onib, nafasini rostladi. Qorong'ida sirli ushlanishning sovuq dahshati uning yuragini jimgina to'xtatib qo'ydi. U harakatsiz yotar va quloq solib nafas olar edi. Ammo hech narsa qo'zg'amadi va hech qanday tovush chiqmadi. U uzoq vaqt tuyulgan vaqt davomida quloq solishni va kutishni davom ettirdi, lekin hali ham hech narsa aralashmadi va hech qanday tovush yo'q edi. Nihoyat u yana mudrab tusha boshladi; u birdan sirli teginishni yana his qildi! Bu dahshatli narsa edi, bu shovqinli va ko'rinmas mavjudotning engil teginishi; Bu bolani hayajonli qo'rquv bilan kasal qildi. U nima qilishi kerak? Bu savol edi; lekin u qanday javob berishni bilmas edi. U shu darajada qulay kvartiralarni tashlab, bu dahshatli dahshatdan uchib ketishi kerakmi? Lekin qaerga uchib ketasiz? U ombordan chiqolmadi; Qorong'ida, qorong'ida, to'rtta devorning asirligida, bu arvoh uning orqasidan sirg'anib, uning yoniga yoki elkasiga yumshoq yumshoq teginish bilan har safar burilib ko'rish g'oyasi chidab bo'lmas edi. Ammo u bo'lgan joyda qolish va tirik o'limga butun tun chidash yaxshimi? Yo'q. Endi nima qilish kerak edi? Ha, bitta narsa bor edi; u buni yaxshi bilar edi - u qo'lini uzatib shu narsani topishi kerak!

Buni o'ylash juda oson edi; lekin sinash uchun o'zini bog'lab qo'yish qiyin edi. U uch marta zulmatga qo'lini ozgina cho'zdi; va u birdan to'qnash kelgani uchun emas, balki uni kutayotganiga amin bo'lgani uchun birdan orqaga tortib oldi. Ammo to'rtinchi marta u yana bir oz sakrab turdi va yumshoq, iliq narsaga qo'lini engil tortdi. Bu dahshat uni qattiq hayajonlantirdi; Uning miyasi shunday holatda edi: u o'lgan va hali ham issiq bo'lgan jasaddan boshqa narsa emasligini tasavvur qila olardi. U yana tegib o'lishdan ko'ra o'lishini o'yladi. Ammo u bu yolg'on fikrni odamning qiziquvchanligining o'lmas kuchini bilmaganligi sababli o'yladi. Bir oz vaqtdan keyin uning qo'li titroq bilan yana mahkamlashdi - o'z hukmiga qarshi va uning roziligisiz, lekin xuddi shu narsani davom ettiraverdi. U uzun sochlar bilan to'qnashdi; u seskanib ketdi, lekin sochlarini kuzatib, iliq arqonga o'xshagan narsani topdi; arqonni ushlab, begunoh buzoqni topdilar! - chunki arqon umuman arqon emas, balki buzoqning dumi edi.

Qirol hamma qo'rqinchli va baxtsizliklarni uxlab yotgan buzoq kabi juda og'ir narsadan olgani uchun o'zini o'zi uyaltirdi; Ammo u bu haqda o'ylamasligi kerak edi, chunki uni buzgan buzoq emas, balki buzoq uni himoya qiladigan dahshatli narsa edi; Qadimgi xurofot davrida, boshqa biron bir bola u qilganiday harakat qilib, azob chekishi kerak edi.

Qirol nafaqat mavjudotning buzoq ekanligini bilib, xursand bo'libgina qolmay, balki buzoq bilan birga bo'lganidan xursand edi; Chunki u shu qadar jonkuyar va do'stona munosabatda bo'lishadiki, u shunchaki hayajonli hayvon bilan do'stona munosabatda bo'ldi. Va u o'zini shunchalik qattiq siqib chiqargan ediki, o'z turiga qarab, uni hech bo'lmaganda yumshoq yuragi va muloyim ruhi bo'lgan boshqa bir mavjudot jamiyatida bo'lganini his qilish unga haqiqiy tasalli bo'ldi. eng yuqori sifatlar etishmasligi mumkin. Shuning uchun u unvondan voz kechib, buzoq bilan do'stlashishga qaror qildi.

Buzoqni ilib qo'yganida, uning yonida va unga etib olish oson bo'lgan joyda, bu buzoqni boshqa usullardan ko'proq foydalanish mumkinligi aniqlandi. Keyin u to'shagini buzoqqa yaqinroq qilib qo'ydi; keyin u buzoqning orqa tomoniga o'tirdi va o'zini va do'stini yopdi va bir-ikki daqiqadan so'ng u har doimgidek iliq va qulay edi.

Birdan yoqimli fikrlar paydo bo'ldi; hayot go'yo quvnoq kayfiyatda o'tdi. U qullik va jinoyatlar zanjirlaridan, tayanch va shafqatsiz qonunchilikdan xoli edi; u iliq edi; u boshpana topdi; bir so'z bilan aytganda, u baxtli edi. Kecha shamoli ko'tarildi; u eski saroyni zilzila va shovqin bilan silkitib yubordi, so'ng uning kuchlari vaqti-vaqti bilan nobud bo'ldi va burchaklar va proektsiyalar atrofida yig'lardi. qichqirish va g'azablansin, urish va urish bo'lsin, oh-nola va faryod qilsin, u bunga qarshi emas, faqat zavqlanardi. U shunchaki iliqlik va hursandchilik bilan o'z do'stiga yaqinroq o'tirdi va baxtiyor ongdan tinchlik va xotirjamlik uyqusiga tushdi. Uzoqdan itlar qichqirar, xirillagan tog'a shikoyat qilardi va shamollar shiddat bilan davom etar, yomg'ir shiddatli choyshablar tomi bo'ylab yurar ekan; ammo Angliya qirolichasi uxlab yotgan, bezovtalanmagan edi va buzoq xuddi shunday harakat qildi, bo'rondan asabiylashmasdi yoki qirol bilan uxlashdan xijolat bo'lmadi.

XIX bob

Shahzoda dehqonlar bilan

Ertalab King uyg'onganida, u nam, ammo o'ychan kalamush tun davomida joyiga kirib, uning bag'riga qulay to'shak yasaganini ko'rdi. Endi bezovtalanib, u tarqalib ketdi. Bola kulimsirab dedi: - Bechora ahmoq, nega bunday qo'rqinchli? Men sen kabi asabiyman. Men o'zimni juda ojiz bo'lgan ojiz odamni xafa qilish uchun uyat bo'lishim kerak. Bundan tashqari, yaxshi niyat qilganingiz uchun sizga rahmat aytaman; Agar podshoh juda yiqilib tushib, kalamushlar uni to'shakka aylantirsa, bu uning boyliklari o'z navbatida turganligini anglatadi, chunki u pastga tusha olmaydi. ”

U o'rnidan turib, otxonadan chiqdi va shu zahoti bolalarning ovozi eshitildi. Saroy eshigi ochilib, bir nechta kichkina qizchalar ichkariga kirishdi. Ular uni ko'rishlari bilan gaplashishi va kulishi to'xtadi va ular to'xtab, unga qattiq qiziqish bilan qarab turishdi; ular bir-birlari bilan pichirlashni boshladilar, so'ng yana yaqinlashishdi va yana qarash va pichirlash uchun to'xtashdi. Vaqti-vaqti bilan ular jasorat to'plashdi va uni baland ovozda muhokama qilishni boshlashdi. Biri aytdi -

"Uning chehrasi chiroyli."

Boshqasi esa

"Va chiroyli sochlar"

"Ammo befoyda kiyim kiyib olgan."

- Va u qanday qilib qaradi?

Ular atrofga va uning atrofiga uyatchanroq qarab, uni har tomondan sinchkovlik bilan tekshirib ko'rishdi, go'yo u qandaydir g'alati yangi hayvonday, lekin ehtiyotkorlik bilan va ehtiyotkorlik bilan, xuddi ular hayvonning turiga aylanib qolishidan qo'rqayotgandek. Ba'zida tishlab olardi. Nihoyat, ular uning oldida to'xtashdi, bir-birlarining qo'llarini himoya qilishdi va aybsiz ko'zlariga mamnun qarash bilan; keyin ulardan biri jasoratini yig'ib, halollik bilan so'radi.

- Sen kimsan, bolam?

“Men Shohman”, degan jiddiy javob.

Bolalar biroz boshlashdi va ko'zlari katta-katta ochilib, yarim daqiqa davomida jim bo'lib qoldi. Keyin qiziquvchanlik sukunatni buzdi.

"Qirol? Qaysi shoh?

"Angliya qiroli"

Bolalar hayrat bilan hayajonlanib, bir-birlariga, keyin unga, keyin yana bir-birlariga qarashdi; keyin biri aytdi -

- Eshitdingmi, Margeri? - dedi u Shoh. Bu rost bo'lishi mumkinmi? ”

- Qanday qilib bu haqiqiy bo'lishi mumkin, Prissi? U yolg'on gapiradimi? Prissi, senga boqsang, bu haqiqat emas edi, bu yolg'on bo'lardi. Bu albatta bo'ladi. Endi o'ylamang. Haqiqat bo'lmagan barcha narsalar uchun yolg'on gapiring, bundan boshqa hech narsa qila olmaysiz.»

Bu juda yaxshi tortishuv edi; Bu Prissining yarim shubhalarini, oyoqqa turishga imkon bermadi. U bir lahzaga o'ylanib qoldi va shunda oddiy qirol bilan qirolni sharafiga qo'ydi.

"Agar siz haqiqatan ham Qirol bo'lsangiz, men sizga ishonaman."

"Men haqiqatan ham Shohman."

Bu masala hal bo'ldi. Qirolicha qirolligi boshqa savol va munozarasiz qabul qilindi va ikki qiz birdan u qanday qilib u qaerda bo'lganligi va qanday qilib juda bejirim bo'lganligi, qayerga bog'langanligi va hamma haqida so'rashni boshladi. uning ishlari. U o'z azob-uqubatlarini, ular masxara qilinmaydigan va shubhalanmaydigan joylarni to'kib tashlashi unga katta yengillik bo'ldi; shuning uchun u hissiyot bilan ertagini aytib berdi, bu vaqtgacha ochligini ham unutdi; Bu muloyim cho'rilar tomonidan eng samimiy va samimiy hamdardlik bilan qabul qilindi. Ammo u o'zining so'nggi tajribalariga tushib, uning qancha vaqt ovqatlanmaganligini bilishganida, uni qisqartirishdi va nonushta topish uchun uni ferma tomon shoshilishdi.

Qirol hozir xursand va xursand bo'lib: «Men o'zimning oldimga qaytib kelganimda, men doimo bolalarimga hurmat ko'rsataman, chunki ular mening boshimga kulfatlar tushganida menga ishonganlarini va menga ishonganlarini eslaydilar; katta bo'lganlar va o'zlarini dono deb bilishganida, ular meni masxara qildilar va meni yolg'onchi qildilar.

Bolalarning onasi qirolni yaxshi kutib olib, unga rahmi kelibdi; Uning xayolparast holati va aqldan ozganligi uning ayollik qalbiga ta'sir qildi. U beva va juda kambag'al edi; Shunday qilib, u o'zini baxtsiz deb his qilish uchun etarli muammolarni ko'rgan. U xayolparast bola do'stlaridan yoki qo'riqchilaridan uzoqlashib ketayotganini tasavvur qildi; Shuning uchun u qayerdan kelganini bilishga harakat qilib, uni qaytarib berish choralarini ko'rishi kerak edi. lekin uning qo'shni shahar va qishloqlarga qilgan barcha murojaatlari, shuningdek, uning barcha savollari bir narsaga yaramay qoldi - bolaning yuzi va uning javoblari ham u aytayotgan gaplar unga tanish emasligini ko'rsatdi. U mahkam va sodda ravishda sud ishlari to'g'risida gapirdi va marhum qirol 'otasi' haqida gapirganda bir necha bor buzildi; lekin har safar suhbat asosiy mavzularga aylanganda, u qiziqishni yo'qotdi va jim bo'lib qoldi.

Ayol juda hayron bo'ldi; lekin u taslim bo'lmadi. U ovqat pishirishda davom etar ekan, u bolani asl siriga xiyonat qilish uchun ajablantiradigan vositalarni ishlatdi. U chorva mollari haqida gapirdi - u tashvishlanmadi; keyin qo'ylar haqida - xuddi shunday natija: shuning uchun uning cho'pon bolasi deb taxmin qilish xato edi; u tegirmonlar haqida gapirdi; to'quvchilar, zargarlar, ustalar, har xil kasb egalari va savdogarlar to'g'risida; Bedlam, qamoqxonalar va xayr-ehson sahnalari haqida. Ammo nima bo'lishidan qat'i nazar, u hamma narsada dovdirab qoldi. Hammasi emas; chunki u uyni maishiy xizmat bilan cheklaganini aytdi. Ha, u hozir to'g'ri yo'ldan ketayotganiga amin edi; u uy xizmatkori bo'lsa kerak. Shunday qilib, u shunga olib bordi. Ammo natija tushkunlikka tushdi. Süpürme mavzusi uni charchatganday tuyuldi; o't o'chiruvchilar uni hayajonga sola olmadilar; Yalang'ochlash va chayqash hech qanday g'ayratni uyg'otmadi. Yaxshi xotin, umidsizlikka tushib, pishirish mavzusiga murojaat qildi. Uning ajablantirishi va juda zavqlangani birdan Qirolning yuzi yarqiradi! U, nihoyat, uni ov qilibdi, deb o'yladi. Va u, shuningdek, uni amalga oshirgan ayyorlik va xushmuomalalikdan ham mag'rur edi.

Uning charchagan tili endi dam olishga imkon berdi; Qirolning ochligidan va tupurgan qozonlardan va xushbo'y hidlardan ilhomlanib, bo'shashib, ba'zi tishli idishlarga shunday notiqlik dissertatsiyasini topshirganligi sababli, uch daqiqa ichida ayol o'ziga o'zi shunday dedi: Haqiqatdan ham men haq edim - u oshxonada krovat bor! " Keyin u o'zining to'lov varaqasini kengaytirdi va uni shunday minnatdorchilik va jonlantirish bilan muhokama qildi, shunda xotini o'ziga: “Yaxshi etishmayapti! Qanday qilib u shunchalik ko'p idish-tovoqlarni va yaltiroq idishlarni bilishi mumkin? Bular faqat boylar va buyuklar dasturxoniga tegishli. Qani endi tushundim! u saroyda xizmat qilgan bo'lsa kerak, sababi u adashib qolishidan oldin; Ha, u qirolning oshxonasida yordam bergan bo'lsa kerak! Men uni sinab ko'raman.

U o'zining mardligini isbotlamoqchi bo'lib, qirolga ovqat pishirishni bir zumda eslab ko'rishni buyurdi - agar u xohlasa, bir-ikki piyola tayyorlab qo'shishi mumkin; keyin u xonadan chiqib, bolalariga ergashish uchun belgi qo'ydi. Podshoh g'o'ldiradi.

"Boshqa bir ingliz qirolining oldiga bu kabi topshiriq berilgan edi - buyuk Alfred egallab olishga ishongan lavozimni egallash mening qadr-qimmatimga zid emas. Ammo men unga qaraganda o'zimga ishonishni yaxshiroq bajarishga harakat qilaman; U nonlarni yoqib yubordi ».

Niyat yaxshi edi, ammo ijro unga javob bermadi, chunki bu shoh, xuddi boshqa shoh singari, tez orada o'zining keng qamrovli ishlari haqida chuqur mulohaza yuritdi va shu kulfat natijasida pazandalik yondi. Ayol nonushtani butunlay yo'q qilishdan qutqarish uchun o'z vaqtida qaytib keldi; va u darhol qirolni orzu-havaslaridan quturib, dilini pir qildi. Shunda uning buzilgan ishonchidan qanchalik xafagarchilikni ko'rib, u birdan yumshadi va unga nisbatan hamma yaxshilik va muloyimlikni namoyon etdi.

Bola mazali va qoniqarli ovqat tayyorladi va bundan juda xursand bo'ldi va xursand bo'ldi. Bu qiziq xususiyat bilan ajralib turadigan taom edi, bu unvon har ikki tomondan ham bekor qilindi; Ammo ne'mat oluvchi ham uning uzaytirilishini bilmas edi. Xayriyatki xotin bu yosh shpalni boshqa har qanday Tramp kabi yoki it kabi burchagida buzilgan ozuqa bilan boqishni niyat qilgan edi; lekin u unga bergan haqorat uchun juda afsuslangan edi, shuning uchun uni kechirish uchun qo'lidan kelganini qildi, unga oilaviy stolda o'tirishga va sotuvchilar bilan birga, teng huquqli shartlar asosida ovqatlanishiga ruxsat berdi; Qirol uning tarafidan oilasi unga shunchalik mehribon bo'lganidan keyin ishonchni yo'qotganidan juda pushaymon bo'lganligi sababli u o'zini va oilasini talab qilmasdan, oilaviy darajadagi kamtarlik bilan bu to'lovdan voz kechishga majbur bo'ldi. bolalar tug'ilishi va qadr-qimmati tufayli u yolg'izlikda o'z dasturxonini egallagan paytda, bolalar unga turish va kutish uchun turishadi. Ba'zida qotib qolish yaxshi. Bu yaxshi ayol kun bo'yi qarama-qarshi qarsaklardan xursand bo'ldi; va podshoh xuddi kamtar dehqon ayolga nisbatan muloyimligi uchun o'zini o'ziga tortdi.

Nonushta tugagach, uy bekasi qirolga idish-tovoq yuvishni buyurdi. Bu buyruq bir lahzagayoq qotib qoldi va qirol isyonga yaqinlashdi; Ammo keyin u o'ziga o'zi: "Buyuk Alfred pirojniylarni tomosha qildi; u idishlarni yuvgan bo'lsa ham, men uni insho qilaman."

U bu ishni etarli darajada kambag'al qildi; Bundan tashqari, u hayratga tushdi, chunki yog'och qoshiqlarni va xandaqlarni tozalash oson edi. Bu juda zerikarli va mashaqqatli ish edi, lekin u nihoyat uni tugatdi. U hozir sayohatga chiqishga shoshilmayapti; ammo, u bu tejamkor jamiyatni osonlikcha yo'qotmasligi kerak edi. U unga bir muncha qiyinchiliklar tug'dirdi va ishning adolatli uslubi va ba'zi bir kreditlari evaziga boshidan kechirdi. Keyin u uni va qizaloqlarni qishki olma terishga qo'ydi; lekin u bu xizmatda juda noqulay bo'lganligi sababli, u undan nafaqaga chiqdi va silliqlash uchun qassobga pichoq berdi. Keyin u jun qirqishni davom ettirdi, u yaxshi qirol Alfredni hikoyalar kitoblarida va tarixlarda juda yaxshi o'qiydigan qahramonlik qahramonlari masalasida hozirgacha soyada qoldirgan deb o'ylay boshlagan va shu bois u beparvo edi. iste'foga chiqmoq. Va peshin kuni kechki ovqatdan keyin, xushfe'l ayol cho'kib ketish uchun mushukchalar qutisini berganida, u iste'foga chiqdi. Hech bo'lmaganda u hozirgina iste'foga chiqmoqchi edi, chunki u biron bir chiziqni chizish kerakligini his qilgan va mushukchani cho'ktirish paytida uni chizish to'g'ri ish bo'lgan, masalan, tanaffus bo'lganida. To'satdan Jon Kanti - orqasida piyoda qurolini olib yurgan va Ugo.

Qirol oldingi darvozaga yaqinlashayotgan bu nopoklarni, uni ko'rish imkoniyatiga ega bo'lishini bildi; shuning uchun u chiziq chizish haqida hech narsa aytmadi, lekin mushukchalarini olib, ohista orqa tomon yo'l oldi. U maxluqlarni tashqarida qoldirib, orqadagi tor bo'lakka shoshildi.

XX bob

Shahzoda va zodagonlar

Katta to'siq hozir uni uydan yashirdi. Shunday qilib, vahimali qo'rquv ta'sirida u bor kuchini ishga solib, olisdagi o'rmon tomon yugurdi. U o'rmon boshpana topgunga qadar hech qachon orqasiga qaramadi; keyin u burilib, uzoqdan ikki raqamni tushirdi. Bu etarli edi; U ularni tanqidiy skanerlashni kutib o'tirmasdan, shoshilib yugurdi va u o'rmonning qorong'i tubiga etguncha hech qachon qadamini bosmadi. Keyin to'xtadi; u endi toqatli ekanligiga ishontirishgan. U diqqat bilan tinglardi, lekin jimjitlik chuqur va tantanali edi - dahshatli, hatto ruhlarni tushkunlikka solardi. Uning tovushli qulog'i keng vaqt oralig'ida tovushlarni aniqladi, ammo ular shu qadar uzoq va ichi bo'sh va sirli edilarki, ular haqiqiy tovushlar kabi ko'rinmasdi, lekin faqat oh-vohlar va noligan arvohlar bor edi. Shunday qilib, tovushlar ular to'xtagan jimjitlikdan ham jirkanchroq edi.

Dastlab uning maqsadi kunning qolgan qismida qolish edi; Tez orada sovuq terining tanasiga sovuq suv kirib keldi va u nihoyat isinish uchun harakatni davom ettirishga majbur bo'ldi. U hozircha yo'lni teshishga umid qilib, darhol o'rmondan o'tib ketdi, ammo bundan ko'ngli qoldi. U sayohat qildi va davom etdi; Ammo u qanchalik uzoqlashsa, shunchalik zichroq yog'och paydo bo'ldi. Qorong'i asta-sekin quyuqlasha boshladi va qirol tun yaqinlashayotganini tushundi. Uni g'ayrioddiy joyda sarflash haqida o'ylashga uni vahima bosdi; shuning uchun u tezroq shoshilishga urindi, lekin qadamini oqilona tanlashga hozircha etarlicha ko'ra olmagani uchun u shunchaki tezlikni kam qildi; shuning uchun u uzumzor va novdalarga o'ralib, ildiz otib yuraverdi.

Nihoyat, u yorug'lik nurini ko'rganda, u qanchalik xursand edi! U unga qarash va tinglash uchun to'xtab, unga ehtiyotkorlik bilan yaqinlashdi. Bu yarqiragan kichkina kulbada ochilmagan deraza ochilishidan keldi. Endi u bir ovozni eshitdi va yugurib yashirinishga tayyorligini his qildi; u shu zahotiyoq fikrini o'zgartirdi, chunki bu ovoz ibodat qilayotgan edi. U kulbaning bitta derazasiga yopishib oldi va oyoqlarini tepaga ko'tarib, ichkariga nigoh tashladi. Xona kichkina edi; uning qavati tabiiy tuproq edi, uni ishlatish qiyin bo'lgan; bir burchakda zang bosgan karavot va bir-ikkita yostiq bor edi; Uning yonida kovak, kosa, basseyn va ikkita-uchta qozon va qozon bor edi. kalta skameyk va uch oyoqli kursi bor edi; pechkada gulxanning qoldiqlari kuyib yotardi; Bitta sham bilan yoqilgan ibodatxonaning oldida keksa odam tiz cho'kib, uning yonidagi eski yog'och qutiga ochiq kitob va odamning bosh suyagi qo'yilgan edi. Bu odam katta, suyaksimon edi; sochlari va mo'ylovi juda uzun va qorli oq edi; U bo'ynidan to poshnalarigacha bo'lgan jun teridan tikilgan edi.

"Muqaddas zambil!" - dedi qirol o'ziga; "Hozir men baxtliman."

Ermita tizzasidan turdi; qirol taqillatdi. Chuqur ovoz javob berdi:

"Kiring! Ammo gunohni tark et, chunki sen turgan zamin muqaddasdir!"

Qirol ichkariga kirdi va bir oz to'xtadi. Ermiter birdan yarqiragan, xiralashgan ko'zlarini unga qaratdi va dedi:

"Sen kimsan?"

"Men Qirolman", sodda va sodda javob bilan javob berdi.

"Xush kelibsiz, qirol!" - hayajon bilan qichqirdi hayit yigit. Shunda u qizg'in ishlarni boshdan kechirar va doimiy ravishda “Xush kelibsiz, xush kelibsiz!” Deb skameykasini joyiga qo'ydi va podshohni o'choq yoniga o'tirdi-da, olov ustiga o'q otib tashladi va nihoyat asab bilan polga tushdi. qadam.

“Xush kelibsiz! Ko'pchilik bu erda ma'badni qidirdilar, lekin ular bunga loyiq emas edilar va yuz o'girdilar. Ammo shoh o'z tojini uzib tashlab, o'zining xizmatidagi behuda narsalardan nafratlanib, tanasini latta-putta bilan kiyib, hayotini muqaddaslikka va tananing moylanishiga bag'ishlagan bo'lsa, u munosib, u qabul qilinadi! O'lim kelguniga qadar, uning umr bo'yi turing. Qirol gapni davom ettirishga va tushuntirishga shoshildi, lekin zobit unga ahamiyat bermadi - hatto uni tinglamadi, shekilli, lekin gapini davom ettirdi, baland ovozda va kuch bilan. "Va bu erda tinchlik bo'ladi. Xudo sizni tark etishga undagan bo'sh va bema'ni hayotga qaytishingizni iltijo qiladigan panohingizni hech kim topa olmaydi. Bu erda ibodat qilasiz; Kitobni o'qiysan. bu dunyoning vasvasalari va hiyla-nayranglari va kelajakdagi dunyoviyliklar to'g'risida mulohaza yuritasiz; Har kuni ko'ngilni poklash uchun qobiqlar va o'tlarni to'ydirasiz va tanangizni qamchi bilan qamrab olasiz. Terining yonida soch ko'ylak kiyasan; faqat suv ichasiz; va siz tinch bo'lasiz; ha, butunlay tinchlik; Seni izlamoqchi bo'lgan yana qaytib boraveradi. U seni topmaydi, seni qiynashmaydi".

Chol oldinga va orqaga qarab, baland ovozda gapirishni to'xtatdi va g'o'ldiray boshladi. Qirol fursatdan foydalanib, o'z ishini aytib berdi; va u notinchlik va qo'rquvdan ilhomlanib gapirgan. Ammo zolim gapni davom ettirdi va quloq solmadi. U hanuzgacha xo'rsinib, qirolga yaqinlashdi va ta'sirli tarzda dedi:

"'Sh! Sizga bir sirni aytaman! U uni berish uchun engashdi, lekin o'zini tekshirib ko'rdi va tinglashga qaror qildi. Bir-ikki daqiqadan keyin u deraza ochiladigan eshik oldiga bordi va boshini qo'ydi va qorong'i atrofga qaradi, so'ng yana orqaga tus oldi, yuzini qirolning oldiga qo'yib, pichirladi -

"Men bosh farishtam!"

Podshoh shiddat bilan o'z-o'zidan shunday dedi: “Koshki yana qonunbuzarlar bilan bo'lganimda edi; Mana, endi men jinni uchun mahbusman! Uning qo'rquvi kuchayib ketdi va ular uning yuzida aniq namoyon bo'ldilar. Xitob hayajonlanib, past ovozda davom etdi.

“Men sizning muhitimni his qilayotganingizni ko'rmoqdaman! Yuzingda qo'rquv bor! Hech kim bu atmosferada bo'lmasligi mumkin va shu sababli unga ta'sir etmasligi mumkin; chunki bu samoviy atmosferadir. Men u erga borib, ko'z ochib yumguncha qaytib kelaman. Men bu erda bosh farishtaga aylandim, u bundan besh yil oldin, osmondan yuborilgan farishtalar tomonidan dahshatli qadr-qimmatni topshirish uchun yuborilgan edi. Ularning mavjudligi bu joyni chidab bo'lmas yorqinlik bilan to'ldirdi. Va ular menga tiz cho'kishdi, qirol! ha, ular menga tiz cho'kishdi! Men ulardan mendan kattaroq edim. Men samoviy saroylarda yurib, ota-bobolar bilan gaplashdim. Qo‘limga teg - qo‘rqma, unga teg. Mana, endi sen Ibrohim, Ishoq va Yoqubning qo'lidan ushlading! Men oltin hovlilarda yurdim; Men xudoni yuzma-yuz ko'rdim! ” Bu nutq effektini berish uchun u bir oz to'xtadi; keyin birdan uning yuzi o'zgara boshladi va u yana g'azablanib: «Ha, men bosh farishtam. Bu oddiy bosh farishta! Papa bo'lishi mumkin edi! Bu haqiqatdir. Menga bu narsa yigirma yil oldin osmondan tushimda aytilgan edi; Ha, men papa bo'lishim kerak edi! Va men papa bo'lishim kerak edi, chunki Osmon buni aytgan edi, lekin Shoh mening diniy uyimni tarqatib yubordi, men esa kambag'al, tushunarsiz rohib, dunyoni tark etib, mening uyimni o'g'irlab ketdim. katta taqdir! ” U yana g'o'ldiray boshladi va behuda g'azabdan peshonasini musht bilan urdi; hozir va keyin g'azabli la'natlar bilan, keyin esa keyin ayanchli so'zlar bilan: "Shuning uchun men bosh farishtadan boshqa narsa emasman. Men papa bo'lishim kerak edi!"

Shunday qilib, u bir soatcha davom etdi, bechora podshoh o'tirib azob chekayotgan paytda. Shu zahoti cholning jahli chiqib ketdi va u hamma muloyimlikka aylandi. Uning ovozi yumshoqlashdi, u bulutlar orasidan tushdi va shunchaki va insonparvarlik bilan gursillab qulab tushdi, shunda u tez orada Qirolning qalbini to'la egalladi. Eski xudojo'y bolani olovga yaqinlashtirdi va uni qulay qildi; uning mayda-mayda qichishishi va yaralarini yumshoq va yumshoq qo'l bilan davoladi; keyin kechki ovqatni tayyorlash va pishirishni boshladik - har doim yoqimli suhbatlashish va vaqti-vaqti bilan yigitning yonog'ini silash yoki boshini silash, shu qadar mayin ohangda, bir oz vaqtdan keyin bosh farishta ilhomlantirgan barcha qo'rquv va nafrat o'zgardi. odamga hurmat va mehr.

Baxtli ishlar davom etdi, ikkovlari kechki ovqatni yeb bo'lishdi; ibodatxonadan oldin, xitob bolani yotgan joyiga, kichkina qo'shni xonaga yotqizib, uni onasi kabi mahkam va mehribon qilib o'tirdi; Shunday qilib, xayrlashuv bilan uni tashlab, olov yoniga o'tirdi va g'oyib bo'lgan va bema'nilik bilan markalarni surishtira boshladi. Xozir u to'xtab qoldi; keyin miyasidan qandaydir fikrni eslamoqchi bo'lib, barmoqlari bilan peshonasiga bir necha marta urdi. Ko'rinishidan u muvaffaqiyatsiz bo'lgan. Endi u tezda o'rnidan turdi va mehmonining xonasiga kirib:

"Siz Shohmisiz?"

- Ha, - javob qaytardi ohista ohangda.

"Qaysi Shoh?"

"Angliya"

"Angliya? Keyin Anri yo'qoldi!

“Alak, u ham shunday. Men uning o'g'liman.

Qora qovog'a epchillikning yuziga tushdi va u qasoskorona qo'llari bilan suyaklarini qisdi. U bir necha lahzada turdi-da, tez nafas olib, qayta-qayta yutib yubordi, so'ng xirqiroq ovoz bilan dedi:

- Bilasizmi, bu bizni uysiz va uysiz dunyoga aylantirgan kim?

Hech qanday javob bo'lmadi. Chol engashib, bolaning yuzini silliq tekshirdi va uning nafasini tingladi. "U uxlaydi - sog'lom uxlaydi" qovog'ini solib, g'oyat qoniqish ifodasini topdi. Tabassum tush ko'rgan bolaning o'ziga xos xususiyatlariga mos keladi. Zumrad g'azablandi: "Shunday qilib, uning yuragi xursand!" Va u yuz o'girdi. U bu erda va u erda nimanidir qidirib, bu yerni puxta o'ylab bordi; endi va keyin tinglashni to'xtatib, endi boshini chayqab, karavotga bir nazar tashladi; va har doim o'zicha g'o'ldiradi. Nihoyat u o'zi xohlagan narsani - zanglagan eski qassob pichog'ini va malla toshni topdi. Keyin u olov tomon yurib, o'tirdi va pichoqni toshga ohista torta boshladi, hanuzgacha ohista va xirillab gapira boshladi. Shamollar huvillagan joyda aylanib yurishardi, olis-olislarda tunning sirli ovozlari. Yaltiroq sichqonlar va kalamushlarning yarqiragan ko'zlari cholning yuziga yoriqlar va qopqalardan qaradi, lekin u o'z ishini davom ettirdi, ko'ngli ko'tarildi va hech narsaga e'tibor bermadi.

Uzoq vaqt oralig'ida u bosh barmog'ini pichog'ining chetiga tortdi va mamnuniyat bilan boshini qimirlatdi. "U o'tkirroq o'sadi" dedi u; "Ha, u yanada o'sadi."

U vaqtning parvozini payqamadi, lekin vaqti-vaqti bilan notiqlik nutqida paydo bo'ladigan fikrlari bilan zavqlanib, tinchgina ishladi.

“Uning otasi bizga yomonlik qildi, bizni yo'q qildi va abadiy olovga tushib ketdi! Ha, abadiy olovga! U bizdan qochib qutuldi, lekin bu Xudoning irodasi edi, ha, Xudo xohlagan edi, biz qayta hisoblamasligimiz kerak. Ammo u olovlardan qutulolmadi! Yo'q, u yong'inlardan, iste'mol qilinadigan, yaroqsiz, afv etilgan olovlardan qochib qutulmadi va ular abadiydir!»

Shunday qilib u ishladi va hanuzgacha ishlayverdi - ba'zida qichqirar, bo'g'iq ovoz bilan og'zini ochar va ba'zan yana so'zlar bilan aytar edi.

- Bularning hammasini uning otasi amalga oshirgan. Men farishtaman, xolos. lekin men unga papa bo'lishim kerak!»

Shoh qimirlab qoldi. Xitob tovushsiz karavot yoniga yugurdi va tiz cho'kdi va tiz cho'kib, pichoqni ko'tarib tiz cho'kdi. Bola yana qo'zg'aldi; uning ko'zlari bir zumda ochilib ketdi, lekin ularda hech qanday mish-mishlar yo'q, ular hech narsani ko'rishmadi; keyingi lahzali xotirjam nafas uning uyqusi yana bir bor yaxshi ekanligini ko'rsatdi.

Zardob bir muncha vaqt o'z pozitsiyasini saqlab, zo'rg'a nafas olardi; Keyin u qo'llarini sekin tushirdi va shu zahotiyoq qochib ketdi.

“Yarim tunda o'tdi; Yaxshisi, u qichqirishi kerak, aks holda tasodifan kimdir o'tib ketishi mumkin.»

U halqasini aylanib o'tib, bu erda lattani, bir dastani va boshqasini oldi. u qaytib keldi va ehtiyotkorlik bilan va yumshoq muomala bilan u uyg'onmasdan King to'piqlarini bir-biriga bog'lab oldi. Keyin u bilaklarini bog'lashni yozdi; u ularni kesib o'tishga bir necha marta urinib ko'rdi, lekin bola har doim qo'lini yoki boshqa qo'lini tortdi, xuddi simni qo'llashga tayyor edi; lekin nihoyat, bosh farrosh umidsizlikka tushishga tayyor bo'lganida, bola qo'llarini uzatdi va keyingi safar ular bog'lanishdi. Endi u shpalning iyagi ostiga bog'lab qo'ydi va uning boshini ko'tarib, tez bog'lab qo'ydi; shu qadar sekin, asta-sekin va shu qadar aniqki, tugunlar shu qadar zich va ixcham ediki, bola hamma aralashmasdan tinchgina uxlab qoldi.

XXI bob

Xendon qutqaruvchiga

Chol egilib, egiluvchan, mushukka o'xshab ketib, past skameykani olib keldi. U o'zini tanasining yarmini xira va xira nurda, ikkinchi yarmini soyada o'tirdi; Shunday qilib, u hushyor ko'zlari bilan uxlab yotgan bolaga qaradi va vaqtni tejashga e'tibor bermay, bemorni hushyor holda ushlab turdi va pichog'ini ohista ko'tarib, g'o'ldiradi va xursand bo'lib ketdi; U o'zining tashqi ko'rinishi va nuqtai nazari bilan mitti, dahshatli o'rgimchakka o'xshamasdi. U o'z veb-bog'ida bog'lab qo'yilgan va nochor hasharotlardan nafratlanar edi.

Oradan ancha vaqt o'tgach, hanuzgacha qarab turgan chol, xayoliga kelib, xayolparast mavhum mavhumga qaradi-yu, to'satdan bolaning ko'zlari ochilib qoldi! keng ochilib, tikilib qoldi! Sevimli shaytonning tabassumi cholning yuziga kirib bordi va u o'z munosabatini yoki kasbini o'zgartirmasdan aytdi -

"Sakkizinchi Genrixning o'g'li, sen ibodat qildingmi?"

Bola zanjirbandlikda ojizlik bilan kurashdi va shu bilan birga yopiq jag'lari orasidan hushtak tovushini chiqardi, shu zahotiyoq uning savoliga ijobiy javob sifatida talqin qilishni tanladi.

“Keyin yana ibodat qiling. O'lganlar uchun duo qilinglar!»

Bolaning qaltirashi seskanib ketdi va uning yuzi pirpiradi. Keyin u o'zini ozod qilish uchun yana kurashdi - o'zini shu tarzda burdi va burdi; zanjirlarni burish uchun jahldor, qattiq, alamzada, ammo foydasiz holda; Keksa o'g'ri unga qarab jilmayib qo'ydi va boshini qimirlatib qo'ydi va pichog'ini tortib oldi; vaqti-vaqti bilan xitob qilib: "Lahzalar juda qadrli, ular kam va azizdir - o'lishi uchun ibodat qiling!"

Bola noumid ohangda gapirdi va oh-voh qilmay, kurashlarini to'xtatdi. Keyin ko'z yoshlari yuziga tushib, birin-ketin aldaydi; Ammo bu ayanchli manzara yovvoyi cholga hech qanday ta'sir ko'rsatmadi.

Tong otayotgan edi; Germit buni payqadi va ovozi bilan asabiy vahima bilan keskin gapirdi.

"Men bu zavqlanishni uzoqroq kutib o'tirmayman! Tun allaqachon o'tdi. Ko'rinadi, lekin bir lahzagina; Agar bir yil tugasa! Cherkovning buzg'unchi urug'i, halok bo'ladigan ko'zlaringizni yuming, bir qarashga qo'rqasiz ... ”

Qolganlari insofsiz shovqinlarda yo'qoldi. Chol tizzasiga cho'kdi, qo'lida pichog'i bilan va ingrab yotgan bolaning ustiga egildi.

Hark! Kabinaning yonida bir ovoz eshitildi - pichoq qo'ng'izning qo'lidan tushdi; u bolaning ustiga qo'y terisini tashlab, qaltiray boshladi. Tovushlar ko'tarildi, endi ovozlar qo'pol va g'azablandi; Shunda birdan zolim tushdi va yordam so'radi. keyin orqaga chekinayotgan tez qadamlarning shovqini. Shu zahotiyoq kabinet eshigi taqillatdi, undan keyin eshiklar ochildi.

- Xo-o-o! Ochiq! Va barcha shaytonlar nomi bilan tushinglar!»

Oh, bu Kingning qulog'iga hech qachon musiqa qo'shmagan eng muborak ovoz edi; chunki bu Maylz Xendonning ovozi edi!

Ermita jahl bilan tishlarini g'ijirlatib, to'shagidan tez chiqib, orqasiga o'girilib eshikni yopdi; va shu zahotiyoq shoh «ibodatxona» dan kelib chiqqan holda nutqni eshitdi: -

- Hurmat bilan salomlashing, azizim! Bola qaerda, mening bolam?

- Qaysi bola, do'stim?

- Qanday bola! Yolg'on gapirma, ruhoniy janob, meni aldamang! Men bunga hazil ko'rmayapman. Bu erda men hiyla-nayranglarni tutib olib, uni mendan o'g'irlab ketdim va ularni tan oldim. ular yana katta bo'lganini aytishdi va uni sizning eshigingizga kuzatib qo'yishdi. Ular menga uning izlarini ko'rsatdilar. Endi boshqa narsani yashirmang; Qarang, azizim, siz uni emassiz, bola qaerda?

- Voy, yaxshi janob, ehtimol, siz shu yerda tunab qolgan qo'pol regrantni nazarda tutyapsiz. Agar siz u kabi odamlarni qiziqtirmoqchi bo'lsangiz, bilingki, men unga topshiriq yuborganman. U tezda qaytib keladi.»

“Qachongacha? Qachongacha? Keling, vaqtni bekorga sarflamang - men uni bosib ololmaymanmi? U qachon qaytib keladi?

“Siz aralashmaysiz; u tezda qaytib keladi.»

- Shunday bo'lsa ham, bo'l. Men kutishga harakat qilaman. To'xta! - Siz unga topshiriq yuborganmisiz? Haqiqatan ham bu yolg'on - u bormaydi. U sizning eski soqolingizni tortib olar edi, siz unga bunday beadablik qildingiz. Yolg'on gapirding, do'stim; sen, albatta, yolg'on gapirding U na sizga, na birorta odamga bormaydi ».

“Biror kishi uchun - yo'q; balki yo'q. Men esa erkak emasman.

"Nima! Endi sen Xudoning ismini bilasanmi?

"Bu sirdir, uni ochib bermang. Men bosh farishtaman!

Miles Xendondan juda kuchli ovoz eshitildi, ammo mutlaqo befarq emas va undan keyin -

"Bu juda yaxshi va albatta uning maqtovi uchun! To'g'ri, men u biron bir odamning xizmatiga qo'lini ham, oyog'ini ham tortmasligini bilardim; Ammo boshliq buyruqni berganda, hazrat, hatto podshoh ham itoat qilishi kerak! Ruxsat bering! Bu qanday shovqin edi?

Bularning hammasi kichik podshohning yonida bo'lganida, u vahima bilan qaltirab titrardi; va shu bilan birga, u bor kuchini og'riqli nolalariga qaratib, ularni Xendonning qulog'iga etib borishini kutib turdi, lekin ular har doim achchiq bilan ular muvaffaqiyatsizlikka uchraganini yoki hech bo'lmaganda hech qanday taassurot qoldirmasligini anglardi. Shunday qilib, uning xizmatkorining so'nggi eslatmasi yangi dalalardan o'lishga qadar jonlangan nafas keldi; u yana zo'rini zo'r berib, zudlik bilan chavandoz aytdi.

"Shovqinmi? Men faqat shamolni eshitdim.

"Mayhap edi. Ha, shubhasiz. Men bularni barchasini eshitib qoldim - yana! Bu shamol emas! Qanday g'alati ovoz! Keling, uni qidirib topamiz!

Endi Qirolning xursandchiligi deyarli yo'q edi. Uning charchagan o'pkalari bor kuchlarini ishga solishdi va umid qilamanki, lekin jag'lari va bo'g'oz terisi yopilgani afsuski bu harakatni puchga chiqardi. Shunda kambag'al birodarning gapini eshitish uchun yuragi siqilib ketdi.

- O, bu tashqaridan kelgan. Menimcha, o'sha erdan. Keling, men yo'l ko'rsataman.

Qirol ikkovining suhbatlashayotganini eshitdi; ularning oyoq tovushlari tezda vafot etganini eshitdi.

U qadamlar va tovushlar yana yaqinlashayotganini eshitganga qadar bir asrga o'xshar edi va bu safar u tuyoq tovushlarining oyoq osti qilinayotgan tovushini eshitdi. Keyin Xendonning gapini eshitdi -

"Men uzoq kutmayman. Ko'proq kuta olmayman. U bu qalin o'rmonda adashib qoldi. U qaysi yo'nalishga bordi? Tezroq, buni menga ko'rsat.

"U ... lekin kuting; Men sen bilan boraman.

"Yaxshi yaxshi! Haqiqatan ham siz tashqi ko'rinishingizdan yaxshiroqsiz. Uylaning, menimcha, sening singari yurakka ega bo'lgan bosh farangel yo'q. Haydash kerakmi? O'g'lim uchun eshakni olib berasizmi yoki men o'zim ta'minlagan xachirning ahmoq quliga muqaddas oyoqlaringizni qo'yib berasizmi? .. Va u ham aldanganida edi, u qimmatga tushishi mumkin edi, ammo Brassing fartingdagi oylik sudxo'rlik ishdan bo'shashga imkon berdi.»

“Yo'q, xachringni minib eshagingni etakla. Men o'z oyog'im bilan ishonchim komil va yuraman ».

"Unday bo'lsa, mayda hayvonga e'tibor bering, men o'z jonimni qo'llarimda ushlab turaman va kattasini o'rnatishda qanday muvaffaqiyatga erishaman."

Keyin tepish, qarg'a, oyoq osti qilish va pirpiratish, jo'r bo'lib qarg'ishlarning shiddatli aralashishi va nihoyat uning ruhini sindirib yuborgan xachirga nisbatan achchiq apostrof.

Kichkina podshoh unutib bo'lmaydigan azob-uqubatlar bilan oyoq tovushlarini eshitdi va so'lib qoldi. Endi uni hamma umidvor qildi va shu zahotiyoq uning yuragida umidsizlik paydo bo'ldi. "Mening yagona do'stim aldanib, qutuldi", dedi u; “Xodimi qaytib keladi ...” U oh-voh qilarkan; Shu zahotiyoq u yana zanjirlari bilan shu qadar qattiq kurasha boshladiki, u pildiragan terini silkitdi.

Va endi u eshik ochilishini eshitdi! Bu tovush uni ilikka ta'sir qildi - go'yo u tomog'idagi pichoqni sezganday tuyuldi. Dahshat uni ko'zlarini yumdi; dahshat uni yana ochib yubordi - uning oldida Jon Kanti va Gyugo turishdi!

U: "Xudoga shukur!" agar uning jag'lari bo'sh bo'lsa edi.

Bir-ikki daqiqadan keyin uning oyoq-qo'llari bo'shashdi va uni har bir qo'li bilan tutib olganlar uni o'rmon bo'ylab tez yugurtirdilar.

XXII bob

Xiyonat qurboni

Yana bir marta "King Fu-foo Birinchisi" safsatalar va qonunbuzarliklar bilan yurib, ularning qo'pol hazillari va zerikarli jirkanchli ohanglari bilan, ba'zida Rufflerning orqa tomonini burishganda Kanti va Gyugoning qo'lidagi mayda jahldorlik qurboni edi. . Kanti va Gyugodan boshqa hech kim unga yoqmadi. Boshqalar uni yoqtirishdi, va hamma uning sho'ng'ishi va ruhiga qoyil qolishdi. Ikki yoki uch kun ichida, podshoh va podshohning zimmasida bo'lgan Gyugo, bolani noqulay ahvolga solishi uchun yashirincha ish tutdi; va tunda, odatiy ish paytida, u hammani tasodifan go'yo kichik g'azablarni qo'zg'atib, yig'ilganlarni hayratda qoldirdi. U qirolning oyoq barmoqlariga ikki marotaba - tasodifan qadam qo'ydi va qirol o'zining qirollik mavqeiga ega bo'lib, unga beparvo va befarq edi; ammo uchinchi marta Gugo shu tarzda o'zini kiyintirganida, qirol qabila zohiriy zavqini his qilish uchun uni nayza bilan erga urdi. G'azab va sharmandalik bilan yutib yuborilgan Gyugo o'rnidan qo'zg'aldi, quloqni tutdi va g'azab bilan o'zining kichik dushmaniga keldi. Bir zumda gladiatorlarning atrofida halqa paydo bo'ldi va tikish va quvnoqlik boshlandi. Ammo bechora Ugo hech qanday imkoniyatga ega emas edi. Uning maftunkor va beozor «mardikor» ishi Evropaning birinchi ustalari tomonidan yakkakurash, chorakshunoslik va har qanday mahorat va hiyla-nayrang usullari bo'yicha o'qitilgan qo'llarga qarshi kurashish uchun juda yaxshi bozor topdi. Kichkina Qirol sergak, sergak, ammo bemalol turdi va zarbalarning kuchli yomg'irini ehtiyotkorlik bilan va hayrat bilan yovvoyi tabiatga aylantirgan asbob bilan aniqlik bilan ushlab oldi. Har safar va har safar, uning amaldagi ko'zlari ochilib, Gugoning boshiga chaqmoqdek tez urilganini eshitganida, u erni qamrab olgan xursandchilik va qahqahaning ovozini eshitish juda ajoyib edi. O'n besh daqiqadan so'ng, Ugo, hamma urdi, ko'kardi va masxarabozlarni shafqatsizlarcha bombardimon qilishni mo'ljal qilib, maydon tashqarisiga chiqdi; jangning yaroqsiz qahramoni qo'lga olinib, Rufflerning yonidagi shod-xurram joyning yelkasiga ko'tarildi va u erda katta tantana bilan O'yinchilar podshohi unvonini oldi; uning o'rtamiyona unvoni bir vaqtning o'zida tantanali ravishda bekor qilindi va bekor qilindi va bundan keyin uni aytadigan har bir kishiga qarshi to'dadan haydash to'g'risidagi farmon e'lon qilindi.

Qirolni harbiy xizmatga yaroqli holga keltirish uchun qilingan barcha urinishlar barbod bo'ldi. U o'jarlik bilan harakat qilishni rad etdi; bundan tashqari, u har doim qochishga harakat qilardi. U qaytib kelgan birinchi kunida eshigi yo'q odamni oshxonaga uloqtirdi; u nafaqat bo'sh qo'l bilan keldi, balki uydagilarni uyg'otishga harakat qildi. Uni ishida yordam berish uchun bir zinapoya bilan yuborishdi; u ishlamaydi; bundan tashqari, u temirchini o'zining lehim temir bilan tahdid qildi; Nihoyat, Gyugo ham, masxaraboz ham uni olib qochmaslik uchun qo'llarini to'la topishdi. U o'zining qirolligining momaqaldiroqlarini uning erkinliklariga xalaqit bergan yoki uni xizmatga majburlashga uringanlarning hammasiga yubordi. U Gyugoning topshirig'iga binoan ayyor ayol va kasal chaqaloq bilan yolvorish uchun yuborilgan; ammo natijasi ko'ngildagidek emas edi - u tavba qilganlar uchun da'vo qilishdan yoki biron bir tarzda ularning tarafida bo'lishdan bosh tortdi.

Shunday qilib, bir necha kun o'tdi. asabiy hayotning azob-uqubatlari, charchoq, yaramaslik, beadablik va vahshiylik asirga asta-sekin va tobora chidab bo'lmas darajada chidab bo'lmaydigan bo'lib qoldi, u nihoyat uning qo'ng'iz pichog'idan ozod qilinishi faqat vaqtincha ushlab turish kerakligini his qila boshladi. eng yaxshi holatda o'lim.

Ammo kechasi, tushida bu narsalar unutildi va u yana taxtga o'tirdi va yana usta bo'ldi. Bu, shubhasiz, uyg'onish azoblarini yanada kuchaytirdi - shuning uchun uning ertalabki qullikka qaytishi va Gyugo bilan bo'lgan jangi orasida o'tgan achchiq va achchiqroq, og'irroq va og'irroq bo'ldi.

Ushbu jangdan keyin ertalab Gyugo yurakdan Qirolga qarshi qasos olish maqsadlariga ega. Xususan, uning ikkita rejasi bor edi. Ulardan biri bolaga nima bo'lishini, uning mag'rur ruhiga va 'xayoliy qirollik' ga, o'ziga xos tahqirlash haqida gapirish kerak edi; Agar u buni uddalay olmasa, uning boshqa rejasi - podshoga biron bir jinoyatni yuklash va keyin uni qonunning mahkam ushlab turishiga ishontirishdir.

Birinchi rejani amalga oshirish uchun u Qirolning oyog'iga "parcha" qo'yishni maqsad qildi; bu uni oxirgi va mukammal darajaga olib chiqishiga to'g'ri baho berish; va ishlay boshlashi bilan u Kantidan yordam so'ramoqchi bo'lib, qirolni katta yo'lda oyog'ini ochib, sadaqa so'rashga majbur qildi. "Clime" bu yara uchun atama edi, sun'iy ravishda yaratilgan. Sochni yopish uchun operator pastak yoki po'choqdan yasalgan ohak, sovun va eski temirdan yasalgan pichoq yasadi va uni oyog'iga mahkam bog'lab qo'yilgan terining ustiga yoydi. Bu endi terini qizartirib, go'shtni achchiq va jirkanch qiladi; Keyin qon oyoq-qo'llariga surtildi, u to'liq qurigandan keyin qorong'i va jirkanch rangga bo'yaldi. Keyin iflos latta bandaji ehtiyotkorlik bilan beparvolik bilan yara yarasini ko'rishga va o'tib ketayotgan odamning rahm-shafqatini qo'zg'atishga imkon beradi. * "Inglizcha Rogue" dan. London, 1665 yil.

Gugo King lehim temir bilan sigir qilgan tinkerning yordamiga ega bo'ldi; ular bolani jirkanch tramvayga olib chiqishdi va lagerni ko'rishlari bilanoq uni pastga uloqtirishdi va tinker uni ushlab turdi, Gugo esa parrandani mahkam va bog'lab qo'ydi.

Qirol g'azablanib, hujum qildi va hassa yana qo'liga tushganda uni ikkiga osib qo'yishni va'da qildi. Ammo ular uni qattiq ushlab olishdi va uning ojiz kurashidan zavqlanib, tahdidlaridan qo'rqishdi. Bu poulni tishlay boshlaguncha davom etdi; va hech qanday tanaffus bo'lmaganida, uning ishi uzoq vaqt davomida mukammal bo'lgan bo'lar edi. Ammo bor edi; shu vaqtga qadar Angliya qonunlarini inkor etgan nutq so'zlagan "xizmatkor" voqea joyida paydo bo'ldi va korxonani tugatdi, poulet va bandajni echib tashladi.

Qirol o'zining qutqaruvchisining nayrangini olib, o'sha joydagi ikkita qichqiriqning kurtkalarini isitmoqchi bo'ldi; Ammo odam: «Yo'q, bu balo keltiradi», - dedi. butun qabila birga bo'lganda, tashqi dunyo aralashishga yoki xalaqit berishga loyiq emas. U partiyani yana lagerga olib bordi va Rufflerga bo'lgan voqeani aytib berdi, u tinglashdi, mulohaza yuritdi va keyin qirol yana tilanchilik qilishning tafsilotiga ega bo'lmaslikka qaror qildi, chunki u yanada balandroq va yaxshiroq narsaga loyiqligi aniq edi. U uni xayoliy martabadan ko'tarib, o'g'irlashga tayinladi!

Ugo xursand bo'ldi. U allaqachon Shohni o'g'irlamoqchi bo'lgan va muvaffaqiyatsiz bo'lgan; ammo endi bu kabi muammolar bo'lmaydi, albatta, qirol to'g'ridan-to'g'ri kvartallar tomonidan berilgan aniq buyruqqa qarshi chiqishni orzu qilmaydi. Shuning uchun u o'sha kuni tushdan keyin qirolni qonunni o'z qo'liga olish niyatida reyd uyushtirdi; va bu ham shunday bema'ni strategiya yordamida, tasodifiy va bexosdan tuyulishi uchun; chunki «O'yin-kulcha qiroli» hozirda mashhur bo'lgan va uning to'dasi oddiy dushmanning qo'liga topshirilganidek, unga xiyonat qilib o'ynagan mashhur odamga haddan tashqari munosabatda bo'lmasligi mumkin.

Juda yahshi. Yaxshi vaqtida Hugo o'ljasi bilan qo'shni qishloqqa bordi; Ikkovlari birin-ketin bir ko'cha bo'ylab pastga va pastga suzib ketar edilar, kimdir o'zining yovuz maqsadiga erishish uchun aniq imkoniyatni ko'zdan kechirar, boshqasi esa uzoqqa ketib, abadiy asirlikdan qutulish imkoniyatini keskin kutayotgan edi.

Ikkalasi ham halol ko'rinishga ega bo'lgan ba'zi bir imkoniyatlarni rad etdi; Ularning ikkalasi ham o'zlarining yashirin qalblarida bu safar aniq ish olib borishga qaror qilishdi va qizg'in istaklari uni bu borada noaniq bo'lgan har qanday korxonaga jalb qilishga yo'l qo'ymaslik kerak edi.

Gugoning imkoniyati birinchi bo'ldi. Nihoyat, bir ayol uning oldiga qandaydir bir semiz paketni savatga solib qo'ydi. Gugoning ko'zlari gunohli zavqdan chaqnadi, chunki u o'ziga: "Mening hayotim bilan nafas oling, men unga faqat uni qo'ya olaman", deb aytdi va Xudo seni asrasin, O'yinchilar shohi! " U tashqarida sabrli, lekin ich-ichidan hayajon bilan to'lib-toshib, u ayol o'tib ketguncha va vaqt tugashini kutib turdi; - dedi keyin past ovoz bilan, -

"Men yana kelgunimcha shu erda qoling" va o'ljadan keyin qotib qoldi.

Qirolning ko'ngli quvonchga to'ldi - agar u, agar Gugoning izi uni uzoqqa olib ketsa, qochib qutulishi mumkin edi.

Ammo unga bunday imkoniyat bo'lmasligi kerak edi. Gyugo ayolning orqasidan yugurib kelib, paketni yechib oldi va uni qo'lida ko'targan eski choyshabga o'rab orqasiga tisarildi. Bir zumda uning qichqirig'i va nidosi ko'tarildi, chunki u ziyon keltirganini ko'rmagan bo'lsa ham, uning yuki yengillashib, yo'qolishini bilardi. Gyugo qaddini rostlab qirolning qo'liga uzatdi.

"Endi mendan keyin ham boshqalar bilan yugurib boring va" O'g'ri to'xtating! "Deb qichqiring, ammo siz ularni yo'ldan ozdirayotganingizni yodda tuting!"

Keyingi lahzada Gyugo burchakka burilib, qiyshiq xiyobonga tushdi va yana bir-ikki daqiqada u yana beg'ubor va befarq qaradi va natijalarni tomosha qilish uchun postning o'rnini egalladi.

Haqoratlangan Qirol dastani erga tashladi; Ayol yetib kelganida, to'shak undan chiqib ketdi. u bir qo'li bilan Qirolning bilagidan ushlab, ikkinchi qo'lidagi bog'lamni oldi va bolani uning qo'lidan qutqarish uchun kurash olib borayotganda unga zo'ravonlik bilan zulm o'tkaza boshladi.

Gugo etarlicha ko'rdi - uning dushmani qo'lga olindi va endi qonun uni qo'lga kiritdi, shuning uchun u shod va xursand bo'lib qochib ketdi va Ruffler ekipajiga berish uchun masalaning oqilona variantini yaratib, yo'lga chiqdi.

Qirol ayolni qattiq ushlashda kurashni davom ettirdi va hozir ham xafa bo'lib baqirdi.

“Menga yordam ber, ey aqlsiz maxluq; Men seni mol-mulkingdan judo qilganim yo'q.

Olomon atrofga yopirilib, qirolga do'q urib, uning ismlarini chaqirishdi; charm apronga burkangan temirchi va uning yenglari tirsagiga o'ralib, uni darsga tayyorlab qo'yishini aytdi; Lekin shu zahotiyoq uzun bir qilich havoda miltillab odamning qo'liga ishonchli tarzda yiqilib tushdi, uning ajoyib egasi bir vaqtning o'zida juda yoqimli ajablanib edi -

“Uylaning, yaxshi jonlar, keling, yomon qon va achchiq so'zlar bilan emas, yumshoqlik bilan harakat qilaylik. Bu masala xususiy va norasmiy emas, balki ko'rib chiqish uchun muhimdir. Bola qo'lidan ushlab tur, yaxshi xotin.

Temirchi pastkash askarga nigoh bilan qaradi, so'ng g'o'ldirab, qo'lini ishqalab ketdi; ayol bolaning bilagini beixtiyor bo'shatdi; olomon notanish odamga beadab qaradi, lekin ehtiyotkorlik bilan og'izlarini yopishdi. Qirol qizarib yuborgan tomoniga, qizarib ketgan yonoqlari va yarqiragan ko'zlari bilan baqirdi.

"Siz juda kech qoldingiz, ammo ser. Mens yaxshi mavsumga kelyapsiz; Meni bu vayronagarchilikni lattaga o'yib qo'ying!

XXIII bob

Shahzoda mahbus

Xendon tabassumni qaytarib, engashdi va qirolning qulog'iga pichirladi.

- Sekin, mayin, knyaz, tilingni ehtiyotkorlik bilan qoq, yo'q, yo'q, sabr qil. Menga ishoning - hammasi yaxshi bo'ladi. ” Keyin u o'ziga qo'shib qo'ydi: “Ser Milz! Meni duo qiling, men ritsar ekanligimni butunlay unutib qo'ydim! Yo Rabbiy, bu naqadar ajoyib narsa, uning xotirasi dahshatli va aqldan ozgan xayollarni egallab oladi! ... Bo'sh va ahmoq unvon meniki, ammo bunga loyiq narsa; chunki men uning orzulari va soyalari saltanatida tomoshabin bo'lishiga loyiq bo'lish sharaf, deb o'ylayman, chunki bu dunyoning ba'zi haqiqiy shohliklarida quloq bo'lish uchun etarli.

Xendon aytganida, olomon bir konstederni tan olish uchun yiqilib, unga yaqinlashdi va qo'lini qirolning yelkasiga tashlamoqchi bo'ldi.

"Sekin, yaxshi do'st, qo'lingni ushla, u tinch yo'l bilan ketadi; Men bunga javobgarman. Boshlang, biz boramiz.»

Ofitser ayol va uning bog'ichini olib ketdi. Mil va Qirol orqasidan ergashib, xaloyiq orqasidan ergashdi. Qirol isyon ko'tarishga moyil edi; lekin Xendon unga past ovoz bilan dedi:

“Eslab qoling, Sira, sizning qonunlaringiz - bu o'zingizning qirollikning yaxshi nafasi; ularning manbalari ularga qarshi turishadimi, lekin shoxlardan ularni hurmat qilishni talab qilishadimi? Aftidan, ushbu qonunlardan biri buzilgan; Qirol yana taxtga o'tirganda, u shaxsiy shaxs sifatida ko'ringanida, u fuqaroni shohga sadoqat bilan bo'ysundirganini va uning hokimiyatiga bo'ysunganini eslaydimi?»

"Siz haqsiz; boshqa gapirma; Agar ko'rsangiz, Angliya qiroli azoblanishini talab qiladigan har qanday narsa uchun, qonun bo'yicha u o'zini o'zi ushlab turgan paytda azob chekadi.»

Tinchlik adolati oldida guvohlik berish uchun ayol chaqirilganida, u barda turadigan kichkina mahbus o'g'rilikni amalga oshirgan shaxs ekanligiga qasam ichgan; buning aksini ko'rsatadigan hech kim yo'q edi, shuning uchun qirol qat'iy qaror qildi. Endi bog'ich o'ralmagan edi, va uning mazmuni juda kichkina kiyingan cho'chqaga aylanganda, Xendon rangi oqarib ketganda, vujudi hayajonlangan elektr chayqalishidan hayajonlandi; lekin Qirol nodonligidan himoyalanmagan. Sudya xayol surib, jimgina sukut saqlab, ayolga o'girilib savol berdi -

"Bu mol-mulkka nimaga loyiqsan?"

Ayol xushmuomalalik bilan javob berdi:

"Uch shillling va sakkiz soniya, sizning ibodatingiz - men bir tiyinga tusholmadim va qiymatni halollik bilan aytolmadim."

Adolat bezovtalanib olomonga qarab qo'ydi-da, keyin bosh egib imo qildi va shunday dedi:

"Sudni tozalang va eshiklarni yoping."

Bajarildi. Ikki amaldor - ayblanuvchi, ayblovchi va Maylz Xendondan boshqa hech kim qolmadi. Ikkinchisi qattiq va rangsiz edi, peshonasida sovuq terning katta tomchilari to'planib, singan va bir-biriga aralashgan va yuziga tushgan. Sudya yana ayolga o'girilib, rahm-shafqat bilan dedi:

"Bu bechora johil bola va Mayhapni ochlik juda qattiq siqar edi, chunki bu baxtsizlar uchun og'ir vaqtlar edi; sizni belgilang, uning yuzi yomon emas, ammo ochlik paytida - Yaxshi ayol! Bilasizmi, agar kimdir o'n uch jilddan kattaroq narsani o'g'irlagan bo'lsa, qonun unga osib qo'yilishini aytadi.

Kichkina Qirol qo'rquv bilan katta ko'zlarini boshladi, lekin o'zini tutdi va xotirjamlikni saqladi; lekin ayol unday emas. U qo'rquvdan titragancha oyoqqa turdi va qichqirdi.

- Voy, kamchilik, men nima qildim! Xudo-rahmat, men kambag'alni butun dunyo uchun osib qo'ymasdim! Xo'sh, meni mana shu ibodatingdan saqla, men nima qilishim kerak?

Adolat uning sud hukmini saqlab qoldi va shunchaki aytdi:

"Shubhasiz, qiymatni qayta ko'rib chiqish mumkin, chunki u hali yozuvga yozilmagan."

"Keyin Xudoning nomi bilan cho'chqani sakkizinchi deb nomlang va osmon bu dahshatli narsadan vijdonimni ozod qilgan kunni muboraklasin!"

Maylz Xendon o'zining barcha zavq-shavqini unutdi; va qirolni hayratda qoldirdi va quchoqlab quchoqlab uning qadr-qimmatini yarador qildi. Ayol unga minnatdorchilik bildirdi va to'ng'izidan ketdi; eshigi eshigini ochganida, uni tor zalga kuzatib qo'ydi. Adolat uning yozuv daftariga yozila boshladi. Xendon har doim hushyor bo'lib, nima uchun ofitser ayolni kuzatib borayotganini bilishni xohlardi; shunda u ohista qorong'i dahlizga kirib, quloq soldi. U shu tariqa suhbatni eshitdi.

"Bu semiz cho'chqa va yaxshi ovqatlanishni va'da qiladi; Men uni sendan sotib olaman; Mana sakkizinchi oy.

"Eight, albatta! Siz bunday yo'l tutolmaysiz. Bu menga uch shillings va sakkiz sakkiz funt, so'nggi hukmronlikdagi rostgo'y tanga edi. Sakkiz sakkiz yoshga mo'ljallangan anjir!"

"Bu chorakda shamol esadimi? Siz qasam ichgan edingiz va bu qiymat sakkiz sakkizlik deganida soxta qasam ichgansiz. Darhol men bilan birga sajda qilishdan oldin qaytib keling va jinoyati uchun javob bering!

“U erda, aziz yurak, endi aytma, men mamnunman. Menga sakkiz sekundni bering va bu haqda xotirjam bo'ling.»

Ayol yig'lab yubordi: Xendon yana sud zaliga kirib ketdi va u o'z mukofotini biron-bir qulay joyga yashirib qo'yganidan keyin hamrohlar ortidan ergashdilar. Adolat yana bir muncha vaqt yozdi, keyin qirolning dono va muloyim ma'ruzasini o'qing va uni umumiy qamoqxonada omma oldida kaltaklash uchun qisqa muddatga qamoqqa hukm qildi. Ajablangan Qirol og'zini ochdi va ehtimol yaxshi hakamni o'sha erda boshini kesishni buyurdi; ammo u Xendondan ogohlantiruvchi belgi oldi va undan bironta narsani yo'qotmasdan oldin yana og'zini yopishga muvaffaq bo'ldi. Xendon uni qo'lidan ushlab, adolatga hurmat ko'rsatdi va ikkalasi konstansiyadan keyin qamoqxona tomon jo'nadilar. Ko'chaga yetib borishi bilan qizg'in monarx to'xtab, qo'lini tortib oldi va xitob qildi:

- Jin ursin, meni qamoqxonaga tiriklayin kiritaman deb o'ylaysizmi?

Xendon engashdi va biroz keskin dedi.

“Menga ishonasizmi? Tinchlik! va xavfli nutq bilan bizning imkoniyatimizni yomonlashtirishdan saqlaning. Xudo xohlagan narsa sodir bo'ladi; siz uni shosha olmaysiz, uni o'zgartira olmaysiz; Bas, kutib turing va sabr qiling. Vaqt ro'y bermasin yoki nima sodir bo'lganidan xursand bo'linglar".

XXIV bob

Qochish

Qishning qisqa kuni deyarli tugadi. Faqat bir nechta tasodifiy begonalardan tashqari ko'chalar huvillab qoldi va ular o'z topshiriqlarini iloji boricha tezroq amalga oshirishni xohlagan odamlarning nigohi bilan birdan shoshilishdi, keyin ko'tarilgan shamol va alg'ov-dalg'ovdan o'zlarini uy tutib olishdi. . Ular na o'ngga, na chapga qaramadilar; ular bizning partiyamizga ahamiyat berishmadi, hatto ularni ko'rishmaganday tuyulishdi. Oltinchi Eduard, qamoqqa ketayotganda qirolning tomoshasi ilgari bunday ajoyib loqaydlikka duch keldimi, deb hayron bo'ldi. Va konferentsiya tomonidan tashlandiq bozor maydoniga yetib kelib, uni kesib o'tishdi. U o'rtasiga etib borganida, Xendon qo'lini qo'liga qo'ydi va past ovoz bilan dedi:

- Bir oz kutib turing, janob janob, hech kim eshitmayapti, sizga aytadigan gapim ham bor.

- Mening burchim buni taqiqlaydi, ser; Prite menga to'sqinlik qilmaydi, tun yaqinlashmoqda ».

"Shunday bo'lsa ham, turing, bu deyarli sizni tashvishga solmoqda. Bir lahzagina orqangizga o'girilib qarang, bu sho'rlik bola qochib ketsin.

- Bu menga, ser! Men seni qamab qo'yaman.

- Yo'q, shoshqaloq bo'lmang. Ehtiyot bo'ling va aqlsiz xatoga yo'l qo'ymang ", - dedi u ovozini pichirlab va odamning qulog'iga dedi -" sakkiz sakkizga sotib olgan to'ng'iz sening bo'yningga tushishi mumkin!»

Sho'rlik hayron bo'lib, avvaliga jim bo'lib qoldi, keyin tilini topib, qizarib ketdi va qo'rqitib yubordi; ammo Xendon xotirjam va sabr bilan nafas olguncha kutdi; keyin aytdi -

"Do'stim, sizga yaxshi ko'raman va sizga ziyon keltirishini ko'rishni xohlamayman. Qarang, men hammasini eshitdim - har bir so'z. Buni senga isbotlab beraman. Keyin u ofitser bilan ayol yig'ilishda so'zma-so'z so'zlab, so'ngra takrorladi:

- Mana, men buni to'g'ri bayon qildimmi? Agar biron bir vaziyat zarur bo'lsa, men buni hakam oldida to'g'ri bayon qilolmaymanmi?»

Bu odam bir lahza qo'rquv va tashvish bilan soqov edi; - dedi-da, zo'rg'a ohista dedi:

- Haqiqatan ham bu masxarabozlikdan juda katta masala. Men faqat ayolni o'yin-kulgi uchun qiynoqqa soldim ».

- Ko'ngil ochish uchun ayolning cho'chqasini oldingizmi?

Bu odam keskin javob qildi:

- Boshqa gap yo'q, janob, men sizga aytaman, bu hazil.

- Men senga ishonishni boshladim, - dedi Xendon istehzo va istehzo aralash ohangda; "Ammo men yugurib, sajda qilishini so'rab turganimda, shu erda bir lahzada qoling.

U uzoqqa ketayotib, gapiraverdi; Stiven ikkilanib, esankirab qasam ichdi, so'ng qichqirdi -

- Tutib turing, xo‘jayin, biroz kutib turing, qozi! Nega endi u odamning o'lik jasadidan boshqa haziliga achinishi yo'q! Daromad bor va biz bundan keyin gaplashamiz. Ortiq tanasi! Aftidan, men yomon ishdaman - va bularning hammasi begunoh va o'ylamay yoqimli. Men oilaning odamiman; Xotinim va bolalarim - ibodatingizni yaxshilab o'ylab ko'ring: mendan nimani xohlar edingiz?

"Agar siz yuz mingni ko'rsangiz, ko'r, soqov va shol bo'lib qolsangiz, sekin hisoblang", dedi Xendon, ammo oqilona iltifotni va juda oz narsani so'ragan odamning ifodasi bilan.

"Bu mening halokatim!" - dedi ayanchli ohangda. - E, oqilona bo'ling, yaxshi birodar. faqat bu masalaga har tomondan qarang va shunchaki hazil ekanligini ko'ring - bu qanchalik aniq va ravshan. Agar unga berilgan narsa hazil bo'lmagan taqdirda ham, bu shunchalik kichik bir xatodirki, unga etkazilishi mumkin bo'lgan eng og'ir jazo sudyaning og'zidan chiqqan tanqid va ogohlantirishdan boshqa narsa emas.»

Xendon tantanali ravishda shunday javob qaytardi:

"Sizning bu hazilingiz qonunga muvofiq ismga ega, siz bu nima deb o'ylaysiz?"

- Men buni bilmas edim! Balki men aqlsiz bo'lganman. Hech qachon bunday nomga ega bo'lishni orzu qilmagan edim - shirin osmon, men uni asl deb o'yladim."

"Ha, uning nomi bor. Qonunda ushbu jinoyatlar "Not compos mentis lex talionis sicanz glionia mundi" deb nomlanadi.

"E, Xudoyim!"

"Va jazo - bu o'lim!"

"Xudo gunohkorga rahm qilsin!"

"Birovning xatosi, dahshatli tahlikasi va rahm-shafqatidan foydalanib, siz o'n uch gepennydan yuqori bo'lgan mol-mulkni oldingiz, buning uchun shunchaki arzimagan pul to'ladingiz; va bu qonunga ko'ra, konstruktiv to'siq, xiyonatni noto'g'ri talqin qilish, mansabda qonunbuzarlik, statu quo-da hominem expurgatis - va jazo - bu o'lim, to'lovsiz, komutatsiyasiz yoki ruhoniylarning foydasi bo'lmasdan.»

"Meni ko'tarib, ko'tarib turing, shirin janob, oyoqlarim muvaffaqiyatsizlikka uchraydi! Menga rahm-shafqatli bo'l, bu azobdan meni qutqar, shunda men orqamga o'girilib, hech nima bo'lmaydi.

"Yaxshi! Endi sen aqlli va aqlli bo'lasan. Va siz cho'chqani tiklay olmadingizmi?

"Men haqiqatan ham xohlayman va hech qachon boshqasiga tegmayman, garchi osmon uni yuborib, bosh farishtani olib kelsa ham. Boring, men siz uchun ko'rman, men hech narsani ko'rmayapman. Aytaman, siz ichkariga kirib, mahbusni qo'llarimdan siqib chiqardingiz. Bu eski, aqldan ozgan eshik, men uni yarim tunda va tong otguncha yiqitaman".

“Qiling, yaxshi jon, bundan hech qanday zarar bo'lmaydi; qozi bu bechora bola uchun mehribon xayr-ehsonga ega va u qochish uchun ko'z yosh to'kmaydi va qamoqxona nazoratchilarining suyaklarini sindirmaydi.

In the ancient city of London, on a certain autumn day in the second quarter of the sixteenth century, a boy was born to a poor family of the name of Canty, who did not want him. On the same day another English child was born to a rich family of the name of Tudor, who did want him. All England wanted him too. England had so longed for him, and hoped for him, and prayed God for him, that, now that he was really come, the people went nearly mad for joy. Mere acquaintances hugged and kissed each other and cried. Everybody took a holiday, and high and low, rich and poor, feasted and danced and sang, and got very mellow; and they kept this up for days and nights together. By day, London was a sight to see, with gay banners waving from every balcony and housetop, and splendid pageants marching along. By night, it was again a sight to see, with its great bonfires at every corner, and its troops of revellers making merry around them. There was no talk in all England but of the new baby, Edward Tudor, Prince of Wales, who lay lapped in silks and satins, unconscious of all this fuss, and not knowing that great lords and ladies were tending him and watching over him—and not caring, either. But there was no talk about the other baby, Tom Canty, lapped in his poor rags, except among the family of paupers whom he had just come to trouble with his presence. Samuel Clemens was the sixth of seven children born to Jane and John Marshall Clemens. Unfortunately, only three of Clemens’s siblings survived to adulthood. The Clemens family moved from Florida, Missouri to Hannibal, Missouri when Clemens was four years old. Clemens loved his home near the Mississippi River—later, his childhood in Hannibal would be the inspiration for The Adventures of Tom Sawyer and The Adventures of Huckleberry Finn. Tragedy struck in 1847 w hen John Clemens died, leaving Jane and their children to struggle to make enough money. Clemens left school after the fifth grade to work as a typesetter and it was at this time that he began submitting articles and sketches to the newspapers. The articles were a success, and Clemens went on to write for major publications in Philadelphia, St. Louis, and Cincinnati. As much as he loved writing, Clemens dreamed of being a steamboat pilot on the Mississippi River and successfully earned his license with the help of another pilot named Horace E. Bixby. When the Civil War broke out in 1861, Clemens briefly joined the Confederacy but quickly changed his mind and moved to Nevada to work for his other brother. Clemens traveled around the American West, working as a miner and gathering inspiration for his fiction. In 1865, Twain published a story called “The Celebrated Jumping Frog of Calaveras County.” The story was an instant success and opened up new doors to Clemens: a local newspaper paid for him to take a tour of Europe, which inspired his book Innocents Abroad (1869) and led him to meet his future wife, Olivia Langdon. After Clemens and Oliva married, they moved to Hartford, Connecticut where Olivia introduced Clemens to abolitionists like Harriet Beecher Stowe and Frederick Douglass. During the 17 years Clemens lived in Hartford, he wrote some of his most notable works, including Tom Sawyer, Huckleberry Finn, and The Prince and the Pauper. The couple had four children, but their only son died before his second birthday. Between 1896 and 1909, Olivia and two of their remaining children died, leaving Clemens in a deep state of depression. In 1907 Clemens was awarded an Honorary Doctorate in Letters from Oxford University and he continued to enjoy immense popularity among American readers. In 1909, however, Clemens predicted he’d die when Halley’s Comet reached its nearest approach to Earth (coincidentally, he was born immediately after the comet’s last sighting close to earth in 1835). Sure enough, the day after the comet made its nearest approach to Earth in 1910, Clemens died of a heart attack. He was buried with his wife and children in Elmira, New York.

The main character, the prince referred to in the title of the novel. Having spent his entire life in the confines of the royal apartments, he has daydreamed ab out the freedom experienced by boys such as Tom Canty.

Tom Canty

The other main character of the novel; as a pauper's son, he has been brought up in one of the most disreputable parts of London and has spent much time daydreaming about living the life of royalty.

King Henry VIII

The loving father of Edward, Prince of Wales; he is anxious to see his son installed as the heir apparent before it is discovered that the prince is mad.

John Canty

The unloving and harsh father of Tom Canty; he keeps his son in tow solely so that young Tom can beg money for him.

Bet, Nan, and Mother Canty

The sisters and mother of Tom Canty, who try to protect him from John Canty's brutality.

Father Andrew

The good, retired priest who teaches Tom how to read and write and also teaches him a bit of Latin, a talent which he later uses at court.

The Lady Jane Grey, The Lady Elizabeth, and the Lady Mary

Half-sisters to Edward, Prince of Wales. At various times, they are kind or sarcastic to Tom Canty, who they believe to be the real prince.

The Lord Hertford and The Lord St. John

Two lords of the realm in charge of overseeing the welfare of the Prince of Wales.

Miles Hendon

A "diamond in the rough," so to speak; he is a good friend of young Edward Tudor, and he represents the best of Englishmen; he thinks that the young prince is ill, and because he feels sorry for him, he becomes his protector as they wander throughout the English countryside.

Hugo

A ruffian vagabond member of the troop which holds the prince captive; later, he is beaten by the prince in a contest of skill.

Hugh Hendon

Miles's brother who usurps Miles's rightful place in the family and also marries the woman Miles loves. He pretends not to recognize Miles, and he is responsible for Miles' and the young prince's being imprisoned.

Blake Andrews

The old retainer of Miles Hendon's father; he comes to jail and explains the various events that have transpired since Miles Hendon has been away.

Sir Humphrey Marlow (deceased)

An old friend of Miles's father, Miles hopes that the old fellow will help him regain his rightful position as a recognized member of the Hendon family.

Humphrey Marlow

A young boy who is hired to take the prince's whippings. He helps young Tom Canty adapt to his role as prince.

The Hermit

A mad old man who takes young Edward in and pretends to be kind to him; however, when he hears that Edward is the son of Henry VIII, the hermit is almost successful at killing the lad.