Vzu davlat va huquq asoslari

§. Davlatning kelib chiqishi va unga doir nazariyalar

Davlatning vujudga kelishini oddiygina qilib quyidagicha tushunish mumkin. Davlatni vujudga kelishi uchun ijtimoiy tabaqalashuv vujudga kelgan. Ijtimoiy tabaqalashuv esa turli xil sinflarni vujudga keltirgan, ya’ni hukmron va qaram sinflarni. Dastlabki, qaram sinflarning vujudga kelishi uchun faqatgina moddiy ehtiyoj sabab bo‘lgan xolos. Ya’ni, bir guruh odamlar (hukmron sinf) turli xil yoilar bilan ortiqcha mulk evaziga boyiy boshlaganlar va shu mulki orqali boshqa bir guruh odamlar (qaram sinf)ni boshqara olganlar.
Davlatning kelib chiqishi to‘g‘risidagi ayrimlarini ko'rib chiqamiz.

1. 
   Ilohiy fleologik) nazariya. Bu nazariya asosehilari vakillari davlatning xudo tomonidan yaratilganligini uqtiradilar, «butun hokimiyat xudoniki» degan qoidani ilgari suradilar. Bu nazariya qadimda paydo bo'lgan va o'rta asrlarda keng tarqalgan. Ushbu nazariya leokratik, ya’ni davlat boshlig'i ayni paytda uning diniy rahnamosi boiadigan davlat qaror topgan davrdagi jarayonlarni aks ettiradi. Sharq davlatlarining «Podshoh xudoning yerdagi soyasi» degan fikri ham buni ifodalaydi.
   
2. 
   Patriarxal nazariya tarafdorlari davlat kattalashib kelgan oiladan bevosita kelib chiqqan. monarx hokimiyati esa go'yo oilaning barcha a’zolariga rahbarlik qiladigan otadan meros boiib o'tgan deb hisoblaydilar. Ushbu nazariya Yunonistonda (qadimgi Gretsiyada) paydo boigan Aflotun (Platon) va Arastu (Aris- totel)lar o'z asarlarida asoslab berganlar. Aflotun o'zining mashhur «Davlat» asarida oiladan o'sib chiqqan yuksak adolatli davlatni tasvirlaydi.
   

Adolat g'oyasining o'zidan kelib chiqsak deydi Aflotun, adolatli odam hech nimasi bilan adolatli davlatdan farq qilmaydi. Inson ruhining uch asosi (aql. jaholat va nafs)ga maslahat, muhofazaga asoslangan tadbirkor davlatga muvofiq keladi. Keyingilariga hukmdorlar, askarlar va ishlab chiqaruvchilar (hunarmandlar va dehqonlar)ning uch tabaqasi lo'g'ri keladi .
Bu g'oya XVII asrda ingliz olimi Filmerning «Patriarx» asarida rivojlantirilgan. Muallif Injilga asoslanib. Odam Atoning hokimiyatni xudodan olib. o'zining katta o'g'li, patriarxga, u esa o'zining avlodlari boigan qirollarga berganligini isbotlashga uringan.

3.