Vrach nazorati fani bo’yicha o’zlashtiradigan

Massaj shakllari. 
1. Umumiy massaj. Bunda butun tana yuzasi massaj qilinadi. Massajning 
davomiyligi  uning  turiga,  massaj  olayotgan  tana  vazniga,  yoshiga,  jinsiga  va 
boshqalarga  bog’liqdir.  Umumiy  massaj  qilinayotganda  massaj  usullarining 
ketma-ketligi  inobatga  olinadi.  Avval  silash,  siqib  chiqarish,  surtish  keyin 
yumshatish va vibratsion usullari qilinadi. Massaj silash bilan tugatiladi. Odatda 
massaj  tananing  katta  yuzali  sohasida  va  yirik  mushaklaridan  boshlanadi, 
shuning uchun umumiy massajni orqadan boshlagan ma’qul. So’ngra bo’yin va 
qo’llarga  o’tiladi.  Bir  tomondan  ikkinchisi  o’tib  orqa  va  bo’yin  sohalarini 
alohida  massaj  qiladi.  Shuningdek  o’ng  va  chap  qo’llarni  alohida  massaj 
qilinadi.  Keyinchalik  tos  sohasi,  dumba  va  son  massaj  qilinadi,  so’ngra  tizza 
bo’g’imi, boldir, axill payi, tovon uqalanadi. Keyingi bosqichda oyoq panjalari, 
tovon  bo’g’imi  orqada  yotgan  dastlabki  holatda  o’tkaziladi,  so’ngra  tizza 
bo’g’imi  va  songa  o’tiladi.  Avval  uzoqda  yotgan  ko’krak  uqalanadi  va  yaqin 
yotgan  qo’llarga  o’tiladi.  Massajchi  boshqa  tomonga  o’tib,  yuqoridagi 
harakatlarni qarama-qarshi tomonda o’tkazadi. Massaj so’ngida qorin uqalanadi. 

---

 
169 
2.  Mahalliy  massaj.  Bunda  tananing  alohida  bir  bo’lagi  massaj  qilinadi, 
masalan:  bo’yin,  orqa,  oyoq  va  h.z.  Zaruriyat  tug’ilganda  ma’lum  bir  mushak, 
bo’g’im,  bog’lam  va  boshqalar  massaj  qilinadi.  Massajning  davomiyligi 
tananing  qaysi  qismi  uqalanishiga  bog’liq.  Oddatda  mahalliy  massaj  3 
daqiqadan kam, lekin 25 daqiqadan ko’p qilinmaydi. Massaj usullarining ketma-
ketligi huddi umumiy massajnikidek. Uqalashni yuqori sohadan boshlash kerak, 
masalan:  qo’l  massaji  yelkadan  boshlanib  (avval  ichki  yuzasi,  so’ngra  tashqi 
yuzasi)  bilak  bo’g’imiga,  bilakka,  kaftga,  qo’l  barmoqlariga  o’tiladi.  Kaft 
massaji  o’tkazilayotganda  avval  bilak  sohasidan  boshlash  kerak.  Mahalliy 
massaj  asosan  bir  Massajchi  tomonidan,  ba’zi  hollarda  juft  massaj,  hamda 
o’zini-o’zi massaj qilishlardan foydalaniladi. 
3.  O’zini-o’zi  massaj  qilish.  Bunda  inson  o’zini-o’zi  massaj  qiladi.  U 
ko’pincha  ertalabki  badan  tarbiyadan  so’ng,  hammomda,  jarohat  va 
kasalliklarda, sportda keng qo’llaniladi. 
4. Juft massaj. Bu massaj turi ertalabki badan tarbiyadan so’ng, saunada, 
sport  musobaqalaridan  oldin  va  keyin,  sport  mashg’ulotlaridan  oldin  va  keyin 
qo’llaniladi.  Juft  massaj  ba’zi  kasallik  va  jarohatlarda,  umurtqa  pog’onasi 
jarohatlarida,  bel-dumg’aza  radikulitida,  qo’l-oyoq  paralichida,  bronxial 
astmada,  surunkali  zotiljam  va  o’pkaning  boshqa  kasalliklarida,  gastritda, 
kolitda, xoletsistitda va h.z. larda qo’llanilmaydi. 
Juft  massaj  ikkita  massajchi  tomonidan  o’tkaziladi.  Ko’p  hollarda  bu 
massaj  turi  vakuum  yoki  vibratsion  apparat  yordamida  o’tkaziladi.  Birinchi 
massajchi orqani uqalayotganda, ikkinchisi oyoqlarning orqa sohasini uqalaydi. 
Biri ko’krak va qo’llarni uqalayotganda, ikkinchisi oyoqlarning oldingi yuzasini 
uqalaydi.  So’ngra  birinchi  massajchi  ko’krak  va  qo’llarni  uqalab  bo’lganidan 
keyin,  qorin  sohasiga  massaj  qilishga  o’tiladi.  Juft  massajning  davomiyligi 
massaj olayotganning jinsga, yoshga, tana vazniga va organizmining funktsional 
holatiga bog’liqdir. Odatda massajning davomiyligi 5-8 daqiqani tashkil etadi. 

---

 
170 
5.  O’zaro  massaj.  O’zaro  massaj  saunada,  maishiy  hayotda,  ishlab 
chiqarishda  va  h.z.  larda  qo’llaniladi.  Bunda  ikki  kishi  bir-birini  massaj  qilib, 
massajning  asosiy  usullarini  qo’llaydilar.  O’zaro  massaj  qo’l  va  apparat 
yordamida  umumiy  va  mahalliy  ko’rinishda  o’tkazilishi  mumkin.  Mahalliy 
massajda ko’proq tananing holsizlangan qismi va mushaklari uqalanadi. Kuchli 
jismoniy yuklamadan so’ng umumiy tiklovchi massaj o’tkazish mumkin. O’zaro 
massajning davomiyligi 10-15 daqiqadir. Uzilib o’tkaziladigan vibratsion usuli, 
ya’ni  urish,  chapak  chalish,  kesish  venoz  bosimini  va  mushak  tonusini 
oshirishga  olib  keladi,  shuning  uchun  o’zaro  tiklovchi  massajda  ular 
qo’llanilmaydi. 
Massaj o’tkazilishiga qarab quyidagilarga bo’linadi :