Витаминлар ва уларнинг овқатланишдаги аҳамияти Витаминларни синфлаштириш. Организм ҳаёт фаолиятида витаминларнинг аҳамияти

Сўрилиши ва физиологик функциялари. Кобаламин фақатгина ўзига хос протеинлар: R-протеинлар ва “Касль ички омили” (ИО) деб аталувчи гликопротеидлар ошқозон шиллиқ қатламида етарлича синтезланганидагина ошқозон-ичак йўлларида сўрилади. R-протеинлар ошқозонда В12 дан дан мустахкам мажмуа ҳосил қилади, у эса ингичка ичакнинг ишқорли муҳитида таркибий қисмларга ажралади, озод бўлган В12 эса ИО билан боғланади. Шу тариқа ҳосил бўлган В12 – ИО фаол трансмембраналар ташиши энтероцитлар рецепторлари билан танлаб боғланади. В12 нинг ташилиши фақатгина кальций иштирокида самарали бўлади. Кобаламинларнинг суст диффузияси 1 % дан ошмайди.
Кобаламин организмда фаол метаболитларга айланади, улардан бири – метилкобаламин метилли гуруҳни тетрагидрофолат кислотадан гомоцистеинга олиб ўтиб, метионин синтезида ва ДНК ва РНК нинг метилланишида иштирок этади, бошқаси – 5-дезоксиаденозилкобаламин эса ёғлар ва оқсиллардан қувват ҳосил бўлишида муҳим ўрин тутадиган ва гемоглобин синтезида иштирок этадиган А сукцинилкоэнзим пайдо бўлишини катализловчи фермент таркибига киради.
В12 витаминининг фолацин билан метаболик алоқаси беқарор метилли гуруҳлар ва бошқа бир углеродли фрагментларни олиб ўтишда амалга оширилади.
Асосий озуқа манбалари ва организмни таъминлаш имконияти. Кобаламиннинг овқатланишдаги асосий манбаи – ҳайвон маҳсулотларидир (2.21-жадвал). В12 нинг турли-туман аралаш рациондаги таркиби одатда физиологик эҳтиёж меъёрини таъминлайди (жадвалда қувват сарфланиши 2800 ккал бўлган инсоннинг В12 витаминига физиологик меъёрини таъминловчи маҳсулотларнинг кундалик тўплами келтирилган). В12 алиментар танқислиги учрашининг салмоқли улуши ашаддий вегетарианлар ҳиссасига тушади, шунингдек, ошқозони касал ва 60 ёшдан ошган шахсларда учрайди.
2.21-жадвал
Кобаламиннинг асосий озуқа манбалари

Маҳсулот	100 г маҳсулотдаги В12 витамини (кобаламин) миқдори, мкг	Кундалик маҳсулотлар тўплами
Жигар, юрак, буйраклар	20 ... 60	500 мл суюқ сут маҳсулотлари + 170 г гўшт маҳсулотлари + 50 г балиқ + 20 г пишлоқ
Суюқ сут маҳсулотлари, тухум, парранда гўшти, творог, пишлоқ, балиқ, гўшт	0,4 ... 4

В12 нинг абсорбциясига баъзи бир дори-дармонлар (фенобарбитал) ва алкоголь (айниқса, сурункали ичилса) ҳалақит беради. Гижжа касалликлари (масалан, дифиллоботриоз) ҳам организмдаги кобаламинни сезиларли камайтириб юбориши мумкин.

В12 витамини сақлаш ва қайта ишловга нисбатан етарлича бардошли: пазандалик йўқотишлари ўртача 25 % ни ташкил этади.