Virusologiya fanining predmeti, o‘rganish ob’ektlari

Molekulyar gibridizatsiya (molekulyar zond usuli). Bu usul ikki ipli DNKning denaturatsiya va renaturatsiya bo‘lish xususiyatiga asoslangan. Denaturatsiya – bu 80-100⁰ C gacha qizdirilishi yoki ishqor bilan ishlov berilishi natijasida DNK zanjirining ajralishi. Renaturatsiya – harorat 40-60⁰ C gacha tushishi natijasida vodorod bog‘lari yordamida zanjirlarning qayta bog‘lanishi va DNK ning dastlabki ikki ipli tuzilishining tiklanishi.

Ajralgan DNK zanjirlari nukleotidlar joylashishida komplementar uchastkaga ega bo‘lgan boshqa bir ipli DNK fragmentlari bilan gibridizatsiyaga qodir. Komplementar iplar gibridizatsiyasiga shuningdek, RNK ham qodir, DNK – RNK yoki RNK – RNK kompleksini hosil qiladi.

30 Kapsidlar.

Virus zarrachasi yoki virion nuklein kislota (RNK yoki DNK) dan iborat bo‘lib, ustidan oqsil qobiq bilan o‘ralgan. Qobiq kapsida deb ataladi (grekcha kapsa — yashik demakdir).

Oqsilli kapsida monomerlardan iborat, ular kapsomerlar deb ataladi. Har bir virusdagi kapsomerlar soni doim bir xil bo‘ladi (masalan, poliomielit virusida 32 ta, tamaki virusida 2130 ta subbirlik mavjud). Kapsida bilan o‘ralgan nuklein kislota nukleokapsida deb ataladi. Ba’zi kapsidalar ustidan qobiq bilan o‘raladi, bu qobiq peplos deb atalib, peplomerlardan iborat. Ba’zi viruslarda peplos virus oqsilidan iborat bo‘lsa, boshqalarida esa hatto lipidlar, glikoproteidlar va fermentlar ham uchraydi. 1955 yilda X. Frenkel - Konrat va R. Uilyams tamaki mozaikasi virusini RNK sini ajratib oldilar va uni tamaki o‘simligiga yuqtirilganda virus RNK asi yuqtirilgan o‘simlikda mozaika alomatini kuzatdilar va unda yangi virus zarralari sintezlanganini isbotladilar. Tamaki o‘simligining virusi nukleoproteid bo‘lib, uzunligi 300 nm va eni 18 nm ni tashkil qiladi uzunligi enidan 17 marta kattadir oqsilining molekulyar massasi 18000 D bo‘lib, 158 ta aminokislota qoldig‘idan iborat bo‘ladi. Virusning oqsil qobig‘i birxil shakldagi subbirliklardan tashkil topadi. Oqsil qobiq ichida esa 2.10⁶ D molekulyar massaga teng RNK mavjuddir. Tamaki mozaikasi virusi oqsil va RNK dan iborat bo‘lib uni molekulyar massasi 40x10⁶ daltonga teng.