Virusologiya fanidan laboratoriya mashg`ulotlari ishlanmasi

2-jadval
Har xil shaklli ba’zi fitopatogen viruslarning xarorat ta’sirida faolligini yo’qotish nuqtalari

Virus yoki shtamm	Shakli	Diametri (nm)	Harorat ta’sirida faolligining yo’qotish nuqtasi ,S	Adabiyotlar
GMV	Tayyoqcha	300x18	95-96	Goldin M.I.
TMV ni Pomidordagi Shtammi	Tayyoqcha	280x18	96-98	Xasanova R., Vaxobov A.H., Dehqonov Z.N.
Jo’xorini mazaika virusi	Ipsimon	720-750x12	50-52	Davronov Z.N.
Sholg’om mazaika virusi	Ipsimon	720-10	50 – 52	Dehqonov Z.N.
Rediska mozaika virusi	Sharsimon	30	60-62	Deqqonov Z.N.
Bodring mozaika virusi	Sharsimon	26-30	60-62	Yuldashev J,
Gulkaram mozaika virusi	Sharsimon	50		Dehqonov Z.N.

8-Labarotoriya mashg’uloti. Mavzu:Viruslarni izoelektrik nuqtasini aniqlash.


Ishdan maqsad. Virusni tezkorlik bilan ph o`zgarishiga asoslanib qisman tozalangan preparatini olish bilan tanishtirish.
Kerakli materiallar. TMV bilan kasallangan tamaki bargi (500 g) 0,1 M fosfat buferi, ph 7,0-7,5 2. 0,1M, 1 M HCl, 0,1 M. NaOH,PH-metr, N. glutinoza, Eksikator,.Xloroform xamda zirus ekstraktsiyasida ishlatiladigan asbob -uskuna vaidishlar.
Ishning borishi. Tamaki mozaikasi virusi bilan kasallangan o`simlik shirasini yuqorida aytilgan usullarda ajratib olinadi va uni xloroform yoki butanol yordamida yana ishlov berib, tsentrifuga yordamida tiniklashtirilib, virusli ekstrakt ajratib olinadi. So`ngra unga 1n HCl dan kushib doimo aralashtirib turiladi. ph ni 5,0 -5,5 ga kelguncha indikator qog`oz bilan tekshirib boriladi.
Endi 0,1 n HCl yordamida PH 4,5 ga tushiriladi, bu boskichda ph metrdan foydalaniladi. 4,4-5,5 orasida oxistalik bilan kislota tomizish maqul, aks xolda virusli ekstraktning maxalliy uchastkasidan ph keskin pasayadi va ballast oqsillar bilan birga virus xam izoelektr xolatga kelib chukishi mumkin.ph 4,5 ra teng bo`lganda suspenziyadan cho`kmaga o`tadigan xujayra ballastlarini 3- 5 ming aylanish tezligida tsentrifuga yordamida 3- 5 ming aylanish tezligida 20 minut aylantirib tashlanadi. CHukma usti suyukligini 0,1 n HC1 bilan PH3,5 gacha nordonlashtiriladi. Bu PHda TMV zarralari izoelektrik holatga o`tadi, agregatlar paydo buladi va aralashtirilganda seziladigan darajada ignasimon parakristallar hosil buladi. Natijada eritma ipaksimon yaltiraydi. Eritmani sovuq xonada tuliq kristallanishi uchun kechasiga qoldiriladi. Ertasiga virusli ekstrakt solingan stakanga tashqaridan nazar solinsa, uning tubida virusli cho`kma yaqqol ko`zga tashlanadi. Virusli chukmani 6000 aylanish tez ligida 20 minut davomida tsentrifugalash bilan ajratiladi. CHukmani 0,01 M fosfat buferida eritiladi. Eritish uchun ishlatiladigan buferning miqdori eng birinchi virusli materialni ekstraktsiya qilish uchun ishlatilgan buferni 1/10 miqdorini tashkil qiladi. Demak, virus 10 marta quyuqlashadi.
Virusli eritmani 0,1 NaOH bilan PH7,0-7,5 gacha ko`tariladi (ph indikator qog`oz yordamida nazorat qilib boriladi). So`ngra eritma 15-18 ming aylanish tezligida 10 minut davomida tsentrifuga qilinib, erimagan cho`kma uzoqlashtiriladi.
So`ngra virusni ikkinchi marta qaytadan cho`ktiriladi. Virusli suspenziyani 0,1 n HCLbilan ehtiyotkorlik bilan muttasil aralashtirilgan holda PH 3,5 gacha nordonlashti­riladi (ph diqqat bilan ph metrda nazorat qilib boriladi.Virusli ekstraktni tuliq kristallanishi uchun muzsiz yoki muzli hammomda 1 soatga qoldiriladi. Cho`kma aylanish tezligida 20 minut davomida sentrifuga qilinadi.