Viii-вариат Xalikova Umida 1-топшириқ: “Менинг оилам

Т/Р	Мулоқот услублари
Уларнинг моҳияти
1.	Авторитар услуб	Бунда оилада ота-онанинг обрўси ҳал қилувчи рол ўйнайди. Оилада шахслараро муносабатларда тенг хуқуқлилик эркин хатти-харакат қилиш ташаббускорлик, болаларнинг юриш-туриши, хатти-ҳаракати имкон қадар чеклаб қўйилади. Ота-она томонидан тарбиявий таъсир ўтказишнинг асосий методи жазолашдан иборат бўлиб қолади. Бунинг натижасида фарзандларда ота-онага яқинлик, меҳр ҳисси аста-секин йўқола бошлайди. Кейинчалик бу туйғу фарзандларнинг ота-онадан узоқлашиши, бегоналашишига сабаб бўлади. Оилавий муносабатлар болаларни қониқтирмайди. Бунинг натижасида улар одамовилик, тортинчоқликни ўзлаштира бошлайдилар.
2.	Аномал услуб	Бу каби оилаларда оилавий низо ўзаро ажралишларнинг асосий манбаи саналади. Оила аъзолари ўртасидаги муносабатлар аномал услубга асосланувчи оилалар сирасига асосан ота-она ёки улардан бири ичувчи ёки гиёҳванд бўлган оилалар киради. Оиладаги аномал ҳолат фарзандларнинг осойишта яшаши ва ўқиши учун имкон бермайди. Мазкур оилаларда ҳукмрон бўлган муҳит таъсирида болаларда асабийлик, худбинлик, ота-онани ҳамда оиланинг бошқа аъзоларини ҳурмат қилмаслик, менсимаслик, бўйсунмаслик, келишмовчилик каби салбий сифатлар шаклланади.
3.	Либерал услуб	Фарзанд тарбиясига бу хилдаги муносабатда бўладиган оилаларда ташқаридан қараганда муросасизлик, кўнгилчанлик, илиқ психологик иқлим, руҳий барқарорлик ҳукмрондек кўринади. Аслида эса “либераллик” оиладаги ҳар қандай вазият беандишалик билан ҳал этилади. Бунинг оқибатда болаларнинг иродавий сифатлари заифлашиб, иккиюзламачилик, ўзгалар билан муроса қила олмаслик, келишмовчилик каби сифатлари шаклланиб боради.
4.	Демократик услуб	Ота-онанинг фарзандларга нисбатан демократик муносабати унинг оилада ҳар томонлама шаклланиши, камол топиши учун зарур бўлган шароитни юзага келтиради. Демократик услубга асосланган оилавий муносабатлар, уларни тартибга солувчи қоидалар фарзандлар ҳаёти ва фаолиятини тартибга солувчи механизм ҳисобланади. Болалар оилада у ёки бу масалаларни бевосита ўзлари тўғридан-тўғри ҳал қиладилар. Оилавий муносабатларни тартибга солувчи демократик ғоялар асосида фарзандларнинг қизиқиш, интилиш, хоҳиш-истаклари ва манфаатларини ўзаро мувофиқлаштириш, уларни муросага келтириш ва келиштириш сиёсати ётади. Ота-онанинг фарзандига бўлган демократик ёндашуви оила аъзоларни бирлаштиради, оила мустаҳкамлигини таъминлайди. Англанганидек, ота-онанинг фарзандга нисбатан демократик ёндашуви оила муҳитида ижтимоий муаммоларни ҳал этишга ёдрам беради.

1 Квинтилиан. О воспитании оратора. Часть 1. – Москва, Сант-Петербург: 1834г. – С. 3-8.