Vii bob anestezio

MAHALLIY ANESTEZIYANING KO'RIMSHLARI

Mahalliy anesteziya - og'riq, impulslarining sezilishi va o'tkazilishining to'silishini ta'minlovchi fizik yoki kimyoviy ta'sir natijasidir. Mahalliy anesteziya uch guruhga ajratiladi:

1. 
   Terminal yoki yuzaki anesteziya.
   
2. 
   Infiltratsion anesteziya.
   
3. 
   Regonar anesteziya.
   

Terminal anesteziya - anestetiklarni to'qima va shilliq qavatlarga surtish, tomizish, sochish kabi yo'llar orqali amalga oshiriladi. Terminal anesteziya oftalmologiya, otorinolaringologiya va ko'krak qafasi jarrohligida, og'iz-burun bo'shlig'i. halqum, hiqildoq, traxeya va bronxlar shilliq pardalarining sezuvchanligini yo'qotish maqsadida ishlatiladi. Buning uchun 0,25-0,5-1 foizli trimekain va lidokain, dikain, 5-10 foizli novokain, 3-5 foiz eritmalaridan fbydalaniladi.
Infiltratsion anesteziya keng larqalgan bo'lib, tananingyuzasida, oyoq va qo'llar, qorin bo'shlig'i kabi sohalarda o'tkaziladigan kichik hajmli amaliyotlami bajarishda qo'llaniladi. Infiltratsion anesteziyani vujudga keltirish uchun anestetik eritma to'qimalarga shprits yordamida katta bosim bilan yuboriladi. To'qimalar anestetik eritmaga bo'ktiriladi, reseptor va nerv tolalari anestetik eritmasi bilan to'qnashadi, natijada afferent impulsatsiya o'tkazilishining to'silishi - blokada vujudga keladi.
A. V. Vishnevskiy rivojlantirgan mahalliy anesteziyaning «o'rmalovchi, sirpanuvchi infiltrat» usulini bajarish uchun novokainning 0,25 foizli eritmasidan foydalaniladi. Avvalo anestetik eritmasi teri ichiga yuborilib,
«limon po'sti» vujudga keltiriladi (109- rasm). Teri va teri osti yog' to'qimalari kesilgach kevingi qavatlarga (aponevroz, mushaklar, fassiyalar va h.k.) ham novokain yuborilib infiltratlar hosil qilinadi. Anesteziyaning bu usuli to'qimalarni novokain eritmasi bilan bo'ktirish va to'qimalami kesishjarayonini galma-gal qoilashdan iborat. «O'rmalovchi» infiltratsiya qo'llanilishi to'qima va boylam qatlamlarini bir-biridan ajratib, amaliyotning kechishini ancha osonlashtiradi. O'rrnalovchi infiltratsiya anesteziyasi uchun 0,25 foizli trimekain eritmasidan ham foydalaniladi. Regionar anesteziya - nerv sistemasining bosh miyadan pastki qismiga, ya'ni oiqa miya segmentlari yoki afferent nerv tolalariga anestetiklar bilan ta'siretib, shu segment yoki tolalar innervatsiyazonasida og'riqsizlantirish vujudga keltirishdir. Regionar anesteziya usuli bilan tananing bir bo'lagini butunlay og'riqsizlantirish, vujudga kelish sohalami innervatsiya qiluvchi segment va nerv tolalari tomonidan impulslar oqimini o'tkazish qobiliyatining vaqtincha yo’qotilishi natijasidir. Shuning uchun ham mahalliy og'riqsizlantirishning bu usulini o'tkazuvchanlikni to’sish

200

incsteziyasi deb atash mumkin. Impulslar oqimining to'silish sathiga qarab iogionar anesteziya quyidagilarga bo'linadi:

1. 
   Stvo! yoki o'zak anesteziyasi.
   
2. 
   Pleksus yoki chigal anesteziya.
   
3. 
   Ganglionar yoki paravertebral anesteziya. 4. Subaraxnoidal yoki orqa miya anesteziyasi. 5. Peridural (epidural) anesteziya. 6 . Vena qon tomiri anesteziyasi.
   

7. Suyak ichi anesteziyasi. 8 . Kaudal yoki sakral anesteziya. 9. Presakral (parasakral) anesteziya. O'zak anesteziyasini bajarish uchun anestetik eritma amaliyot i r|;ilashtirilgan sohani innervatsiya qiluvchi nerv tolasi atrofiga perinevral yoki tola ichiga - endonevral yuboriladi. Bu maqsad uchun novokain, i i i m e k a i n va lidokainlar qo'llaniladi. O'zak anesteziyasining ko'rinishlaridan biri Oberest Lukashevich usuli bo'yicha barmoqni og' riqsizlantirishdir. Pleksus anesteziyasi amaliyot rejalashtirilgan sohani innervatsiya ililuvchi nerv chigallariga anestetik yuborish yo'li bilan vujudga keltiriladi. M.i salan, qo'l sohasidagi amaliyotlarni og'riqsizlantirish uchun yelka nerv higaliga 0,5-1 foiz novokain, 1-2 foizlidokain, 0,5 foiz markain, 2 foiz Riepivakain eritmalaridan yuboriladi. Ganglionar anesteziya bei va qovurg'alararo nerv tolalarining 'tiniittqalar orasidan chiqadigan joyiga 0,5 foizli novokain eritmasi vuhoiish orqali vujudga keltiriladi. Regionar anesteziyaning bu usuli I 11' 1.1 ak qafasi a'zolarida o'tkaziladigan amaliyotlarni og'riqsizlantirishda limumiy anesteziya bilan birgalikda ishlatiladi. Regionar anesteziya I « i mishlariga intravenoz va intrakostal anesteziyalar ham kiradi. Intravenoz anesteziyani bajarish uchun bemoming qo'liga (yoki oyog'iga) imaliyot ko'zlagan sathdan yuqoriroqqa kamar bog'lanadi. Kamardan

201

pastda joylashgan venaga 0,25-0,5 foizli novokain eritmasidan 100-50 ml yuboriladi. Kamar solishdan oldin bemoraing qoii (yoki oyog'i) qonsizlantirilishi zarur. Buning uchun oyoq yoki qo'l yuqoriga ko'tarilib turgan holda elastik bint bilan o'rab chiqiladi. Tntrakostal anesteziyani bajarish uchun amaliyot ko'zlangan oyoq (yoki qo'l) qonsizlantirilgach va kamarlangach, suyakning epifiz qismining bo'g'iraga yaqinroq joyining tcrisi, teri osti yog' to'qimasi va teri osti 0,25 foizli novokain eritmasi bilan og'riqsizlantiriladi. So'ngra, Dyufo, Kassirskip ignasi yordamida suyak teshilib, suyakning g'ovaksimon moddasiga novokainning 0,25 foizli eritmasidan 100-150 ml yuboriladi.

Subaraxnoidal anesteziya

Subaraxnoidal anesteziya orqa miyaning araxnoidal pardasi ostiga anestetik yuborish orqali vujudga keltiriladi. Buning uchun subaraxnoidal bo'shliq bir ignasi bilan teshiladi va 1 foizli lidokainning eritmasidan 1,0 ml yoki 5 foizli novokain eritmasidan 1 , 0 ml, yoxud bir foizli sovkaindan 0 ,5-1,0 ml yuboriladi. Subaraxnoidal bo'shliq, asosan XII ko'krak va I bei umurtqalari yoki G va II bei umurtqalari oralig'idan teshiladi. Anestetik yuborilgandan so'ng 5-7 daqiqa o'tgach, birinchi bo'lib og'riq sezgisi, so'ngra harorat sezgisi yo'qoladi. Oxirgi navbatda esa taktil sezgi yo'qoladi. Novokain va lidokainli subaraxnoidal anesteziya 45-90 daqiqa davom etadi, sovkain anesteziyasi esa 2-3 soatgacha saqlanadi. Subaraxnoidal anesteziya yordamida oyoq va kichik chanoq organlari, urologik va ginekologik amaliyotlar bajariladi. Subaraxnoidal anesteziya og'riqsizlantirish bilan bir qatorda mushaklar relaksatsiyasini ham ta'minlaydi. Subaraxnoidal anesteziya mobaynida asoratlar ro'y berishi mumkin. Bular jumlasiga orqa miya o'ramlari va vena chigallarining jarohatlanishi, arterial qon bosimining tushib ketishi, nafas laoliyatining buzilishi kabilar kiradi. Amaliyotdan keyingi davrda ko'ngil behushligi, qusish, bosh og'rig'i, paresteziya, falajlik va meningit holatlari paydo bo'lishi mumkin.

Peridural anesteziya

Peridural anesteziya uchun anestetik eritma miya qattiq pardasining tashqi va ichki varaqlari oralig'idagi bo'shliqqa yuboriladi.
Anestetiklardan lidokain (2 foiz-30,0 ml), trimekain (2 foiz - 30,0 ml), markain (0,5 foiz-20,0 ml) va dikainlar (0,5 foiz - 20,0 ml) ishlatiladi. Peridural bo'shliqqa anestetik yuborilgandan so'ng 15-20 daqiqa o'tgach anesteziya paydo bo'ladi va 1,5-2 soal mobaynida saqlanadi Analgeziya

202

bilan bir vaqtda mushaklar relaksatsiyasi paydo bo'ladi. Peridural anesteziya asoratlariga miya pardalari va vena qon tomir chigallarining jarohatlanishi, surunkali bei og'rig'i paydo bo'lishi, peridurit va meningit taraqqiy etishi, total spinal blokada vujudga kelishi, qon aylanishi yetishmovchiligining ro'y berishi kabilar kiradi.