Veterinariya virusologiyasi

Ultrabinafsha nurlar – Bakteriyalarga nisbatan viruslar UBN chidamli. Har xil viruslarga nurlantirish vaqti bir xil emas. Uzun to’lqindagi 2250 – 2537A^o katta aktivlikka ega. Tozalanmagan virus suspenziyasini kuchini kamaytirish uchun 200 dan 1000 ER g/mm² bir necha sekund davomida ta’sir etdirilib turiladi. Allantois suyuqligidagi gripp virusini aktivligini yo’qotish uchun 200 Erg/mm² talab qilinadi. Zararlangan hujayraga yorug’lik nuri ta’sirida viruslar qaytatdan aktivlashishi mumkin va yuqumlilik xususiyatini tiklaydi. Yorug’lik ta’siridan yuqumlik xususiyatining tiklanishi hujayradan tashqarida bo’lgan viruslarda kechmaydi. Viruslar ionlashgan radiatsiyaga juda ham chidamli. Yetarli darajada virusning aktivligini ultratovushni 200 ming silkinishida bir sekunddan ko’proq vaqt ichida yo’qotishi mumkin. Viruslarning ishqorga, kislotaga chidamliligi har xil bo’lib, har bir virus o’ziga xos xarakterli chidamlilikka ega va shu o’rinda virion o’zining xayotiychanligini saqlab turadi. Viruslarga 5% lizol eritmasi juda kuchli ta’sir etib 1-5 daqiqa ichida barcha viruslarni o’ldiradi. Viruslarni eng yaxshi konservasiyaovchi 50% glitserin hisoblanib +2^o virusning xayotchanligini bir necha oygacha saqlaydi. Antibiotiklar viruslarga ta’sir etmaydi. Lekin rikketsiyalar bilan viruslar oralig’ida bo’lgan yoki haqiqiy virus hisoblanmaydigan Limfagranuleyoma, ornitoz va traxomalarga penitsellinni, biomitsinni tetratsiklin qatoriga kiruvchi antibiotiklar ta’sir etishi aniqlangan
Viruslarning turli xildagi nurlanishlar (ultrabinafsha, rentgen) uning genomining o‘lchamiga bog‘liq. Eng yirik genom (125 dan 383 kv – kilovaz) ga ega bo‘lgan poks – asfa -, irido – gerpesviruslarning inaktivatsiyalash uchun 5*104 rad rentgen nurlanish kerak bo’lsa, papillomavirus (genomi 7 kv) uchun 5*104 rad yetarli bo’ladi.
Umuman viruslar bakteriyalarga nisbatan UB nur ta’siriga chidamli. Har xil viruslar uchun nurlantirish vaqti bir xil bo‘lmaydi. Uzun to‘lqinli (2250-2537A⁰) nurlar katta faollikka ega. Tozalangan virus suspenziyasining faolligini kamaytirishi uchun 200-1000ER g/mm² bir necha soniya davomida ta’siri yetarli bo‘ladi.
Allontois suyuqligida gripp virusini aktivligini yo‘qotish uchun 200 ER g/mm² kerak bo‘ladi.
Yorug‘lik nuri ta’sirida viruslar faollashuvi va yuqumlilik xususiyatini tiklashi mumkin. Faqat hujayra ichidagi viruslar bunday xususiyatga ega.
Ultratovush bilan 200000 silkinish bir necha soniyada virus faolligini yo‘qotishi mumkin.
3.Viruslarni erituvchilar. Efir, atseton, xloroform, formaldegid va boshqa kimyoviy moddalar ta’siriga chidamliligi bir qator xususiyatlari superkapsid qobig‘i bor yo‘qligiga, kapsid ichidagi nuklein kislotaning borligiga, genomining o‘lchamiga bog‘liq bo‘ladi.
Ishqor va kislotalar ta’siriga har xil viruslar turlicha chidamlikga ega. 5 % li lizol eritmasi barcha viruslarni 1-5 daqiqa ichida o‘ldiradi.
Viruslarning muhim xususiyatlaridan biri muhitning pH iga chidamliligidir.
Evalyutsiya jarayonida viruslarda xo‘jayin organizmida alohida ishqoriy – kislotali nisbatda maxsus reproduksiyalanish xususiyati shakllangan. Masalan xo‘jayin organizmiga alimentar yo‘l bilan tushadigan va ichak sekretsiyalarini chaqiruvchi reo - , karona - , pikornaviruslar pH 2,2-3,0 ga teng bo‘lganda ham chidamli. Biroq ko‘pchilik viruslar ishqoriy yoki kislotali muhitda nobud bo‘ladi.
Viruslarni konservatsiyalash uchun 50% li glitserin eritmasi qulay hisoblanib +2⁰C da bir necha oygacha tirik saqlash imkonini beradi. (Quturish kasalligi misolida tushuntirish kerak).