Veterinariya virusologiyasi

Asalarilarda kasallik chaqiruvchi viruslar.
Amerika chirish kasalligi – bu asalari oilasining infeksion kasalligi bo‘lib, uni Bacillus larvae tomonidan chaqirilib, kasallik asalari lichinkalarini g‘umbaklik davrida kuchsizlanib nobud bo‘lishi bilan xarakterlanadi.
Tarqalishi. Kasallik er sharining barcha Asalarichilik rivojlangan davlatlarida uchraydi. Kasallik shimoliy mintaqalarga nisbatan tropik va subtropik davlatlarida ko‘proq tarqalgan. Kasallik Markaziy Osiyo davlatlarida, jumladan O‘zbekistonda ham uchrab turadi.
Qo‘zg‘atuvchisi. Bacillus larvae – bu to‘g‘ri tayoqchalar bo‘lib, uzunligi 2-5 mkm, eni esa 0,5-0,7 mkm ga teng. Bacillus larvae – bu grammusbat mikroblar turiga mansub bo‘lib, oddiy bo‘yoqlarda yaxshi bo‘yaladi, 1,2-1,8x0,6-0 mkm keladigan spora hosil qiladi.
Qo‘zg‘atuvchining chidamliligi. O‘suvchi to‘qimalarda Bacillus larvae bir necha o‘nlab yillar davomida o‘zining hayotchanligini saqlab qoladi. Asalda quyosh nurining ta’siri ostida sporalar 4-6-haftagacha saqlanadi. 10%-li formalin eritmasi sporalarni 6 soatdan so‘nggina o‘ldiradi Suvqda mikrob sporalari 90 gradus issiqlikda 3 soatgacha, 100 gradusda esa 13 daqiqadan so‘ng nobud bo‘ladi. Asalni qaynatilganda sporalar 40 minutdan so‘ng, suv bilan iteng miqdorda aralashtirib qaynatilganda esa 20 daqiqadan keyingina o‘ladi.
Epizootologik ma’lumotlar. Infeksiyaning manbai bu kasal asalari oilalari. Amerika chirish kasallik qo‘zg‘atuvchisi bilan faqat ishchi va ona asalari va ba’zan erkak asalarilarning etilgan lichinkalari zararlanadi. Qo‘zg‘atuvchi odam va issiq qonli hayvonlar uchun xavfli emas. Bitta kasal yoki o‘lgan lichinka tanasida besh milliardgacha mikroorganizmlar rivojlanadi. Bitta asalari lichinkasini zararlantirish uchun 0,01 ml siropda 10000 ta batsilla spora bo‘lishi talab etiladi. Asalari oilasida infeksiya oziqlantiruvchi va tozalanuvchi asalarilardan tarqaladi, ya’ni ular asalni zararlaydi. Bir oiladan ikkinchi oilaga infeksiyalar o‘g‘ri asalarilar orqali tarqaladi. Infeksiyaning tarqalishida asalari parazitlari (mum kuyasi, terixo‘r, kanalar) katta rol o‘ynaydi, chunki ular sporalar bilan zararlangan mumlarni is’temol qilganlarida sporalarni mexanik tarzda tashiydi.
Shuningdek, sanitariya qoidalariga rioya qilmaslik (kasal oilalardan sog‘lomlariga ramkalarni joylarini almashtirilgand, sporalar bilan zararlangan asallar bilan oziqlantirilganda, zararsizlantirilmagan asbob-uskunalardan foydalanish vaqtida) ham infeksiyani tarqalishiga olib keladi.