Mavzu: Markaziy Osiyo davlatlarida suv resurslari Mek- 89 Abdumalikov Bunyodjon

• Mavzu: Markaziy Osiyo davlatlarida suv resurslari
• Mek- 89 Abdumalikov Bunyodjon

• WWW.ARXIV.UZ

Mundarija

• 1. Suv omborlarining qurilishi
• 2. Suv omborlari bilan bog’liq bo’lgan muammolar
• 3. Suv omborlarida bo’ladigan o’zgarishlar
• 4. Suv omborlarida olib borilayotgan maxsus gidrologik kuzatishlarning ahamiyati
• Xulosa
• Foydalanilgan adabiyotlar

• WWW.ARXIV.UZ

Foydalanilgan adabiyotlar

• H.Vahobov, O.K.Abdunazarov, A.Zaynutdinov, R.Yusupovlarning “Umumiy yer bilimi”
• P.G’ulomov, M.Mamatqulovlarning “O’rta Osiyo va O’zbekiston tabiiy geografiyasi”
• Shubayev “Umumiy yer bilimi”
• Gidrologiya fanidan “Amaliy mashg’ulotlar to’plami”

• WWW.ARXIV.UZ

• Ma'lumki, yer yuzidagi ayrim daryolar juda ham loyqa oqadi. Natijada bunday daryolarda barpo etilgan suv omborlarini tez loyqa bosa boshlaydi, oqibatda ularning suv sig'imi yildan-yilga kamaya boradi. Ayrim hollarda esa ular bir necha yil maboynidayoq daryolar oqimini jilovlab turish uchun yaroqsiz holga keladi

• WWW.ARXIV.UZ

• Masalan, Turkmaniston Respublikasidagi Murg'ob daryosida barpo etilgan Sultonbent suv omborining suv sig'imi qurilganidan keyin 15 yil ichida 70 foizga kamayib qolgan. Umuman, shuni ta'kidlab o'tmoq zarurki, tez loyqa bosa borganligi sababli tog'li hududlardagi suv omborlarining "umri" qisqa bo'ladi. Ana shu xususiyatiga ko'ra ular tekisliklardagi suv omborlaridan tubdan farq qiladi

• WWW.ARXIV.UZ

• WWW.ARXIV.UZ

Suv omborlari barpo etilgach, ularning har biri o'ziga xos bo'lgan suv sathi, harorati, gidroximiyaviy, gidrofizik va gidrobiologik rejimlarga ega bo'ladi. Shu bilan bir qatorda daryolar, kanallar suvi bilan oqib keladigan oqiziqlar va suv massalarining shamol ta'sirida harakatlanib, to'lqinlar hosil bo'lishi, ular ta'sirida qirg'oqlarning emirilishi tufayli suv ombori kosasining shakli va hajmi o'zgara boradi. Bundan tashqari suv ombori bunyod etilgach, u egallagan va uning ta'siri seziladigan hududlarda ham keskin o'zgarishlar bo'ladi. Bu o'zgarishlar majmuiga quyidagilar kiradi:

• Suv omborlari barpo etilgach, ularning har biri o'ziga xos bo'lgan suv sathi, harorati, gidroximiyaviy, gidrofizik va gidrobiologik rejimlarga ega bo'ladi. Shu bilan bir qatorda daryolar, kanallar suvi bilan oqib keladigan oqiziqlar va suv massalarining shamol ta'sirida harakatlanib, to'lqinlar hosil bo'lishi, ular ta'sirida qirg'oqlarning emirilishi tufayli suv ombori kosasining shakli va hajmi o'zgara boradi. Bundan tashqari suv ombori bunyod etilgach, u egallagan va uning ta'siri seziladigan hududlarda ham keskin o'zgarishlar bo'ladi. Bu o'zgarishlar majmuiga quyidagilar kiradi:

• WWW.ARXIV.UZ

		Лойиҳада кўрсатиган
Сув омбори	Дарё	сув сиғими,	майдони,		Cиртача
		млн.м3	км2		чуқурлиги, м
Тухтағул	Норин	19500		284,0	68,7
Рогун	Вахш	12400		160,0	77,5
Норак	Вахш	10500		98,0	107,0
Туямуйин	Амударё	7300		790,0	9,2
Чордара	Сирдарё	5700		900,0	7.9
Қайроққум	Сирдарё	4200		513,0	8,2
Чорбоғ	Чирчиқ	2000		40,3	50,0
Андижон	Қорадарё	1750		60,0	29,1
Толимаржон	Амударё	2530		77,4	19,8
ТCидакул	Зарафшон	875		225,0	3,8
Каттақурғон	Зарафшон	845		83,6	10,1
Жанубий Сурхон	Сурхондарё	800		65,0	12,3

• WWW.ARXIV.UZ