Veterinariya m I k r o b I o L o g I y asi

Mikroorganizmlarning kimyoviy tarkibi. 
Suv mikrob hujayrasi hayot faoliyati bog‘liq bo‘lgan asosiy komponentlardan 
biridir. Uning miqdori o‘rtacha 75- 85 % ni tashkil etib, birikkan va erkin holatda 
bo‘ladi. Hujayra sporasida suv birikkan, vegetativ shaklida esa erkin holatda bo‘ladi. 
Sitoplazma tarkibiy qismi sifatida suv- oqsil, uglevod, yog‘ molekulalari va boshqa 
birikmalari bilan birikkan bo‘ladi. Shuning uchun erituvchi bo‘lolmaydi. Erkin suv 
kristall moddalar uchun erituvchi, ionlar va elektr zaryadlarini harakatlantiruvchi muhit 
sifatida xizmat qiladi. Suv ishtirokida hujayrada fiziologik va biokimyoviy jarayonlar 
kechadi.
Mikroblarning 15- 25 % ni quruq moddalar tashkil etadi: 8-15 % azot, 45- 55 % 
uglerod, 25-30 % kislorod, 6-8 % vodorod, 2-15 % mineral moddalar(makroelementlar 
– oltingugurt, fosfor, kaliy, kalsiy, magniy, temir, sisiliy, xlor va mikroelementlar – 
margenes, molibden,sink, mis, kobalt, nikel, vanadiy, bo‘r) Ana shu organogenlar va 
ularning birikmalaridan mikroorganizmlar oqsil, uglevod, lipid, nuklein kislotalari, 
fermentlar, vitaminlar va h.k larni sintezlaydi. 
Organik moddalar ichida oqsil hujayraning eng muhim hayotiy moddasi 
hisoblanadi. Patogen mikroblar tanasida 
oqsil
quruq moddalarning yarmidan ko‘pini, 
boshqalarida esa 80 % gacha miqdorini tashkil qiladi. Antigen, toksin, fermentlar – 
oqsil bo‘lib, mikrob hujayrasi hayotida ularning ahamiyati katta.
Uglevodlar 
mikrob hujayrasida polisaxaridlar bilan ifodalanadi. Sitoplazmada 
uglevodlar kraxmal va glikogen donachalari ko‘rinishda bo‘ladi. Ular asosan energetik 
material sifatida xizmat qilib, mikrob hujayra sida 12 dan 18 % cha bo‘ladi. 
Azotabakteriyalar, kuydirgi qo‘zg‘atuvchisi va h.k. lar kabi kapsulali mikroblar 
uglevodlarga boy. 
Har bir mikroorganizmda ma‘lum polisaharid bo‘lib, mikrobni farqlash ga imkon 
beradi. Uglevodlardan tarkib topgan patogen mikrob kapsulasi ularning virulentligini 
oshirib, himoya vazifasini bajaradi. 
Lipidlar
. Ularning miqdori 3,8 dan 40 % cha bo‘ladi. Lipidlar sitoplazmaning 
ma‘lum tuzilishini qo‘llab turadi va sitoplazmatik membrana tarkibiga kiradi. Lipidlar 
mikrob hujayrasida bir xilda taqsimlanmagan. Sitoplazmaning yuza qavati va hujayra 
qobig‘ida ko‘proq uchraydi. Lipid va lipoidlar mikroblarning kislota va boshqa 
moddalarga 
chidamliligini 
oshiradi. 
Tuberkulyoz, 
cho‘chqa 
saramasining 
qo‘zg‘atuvchilarini spora va kapsulasi bo‘lmasa-da, lipidlar yordamida ular tashqi 
muhitning noqulay sharoitlarida uzoq vaqt saqlanishi mumkin.