Verstkaerbook indd

утилизация 
қилиш
Кўмиш
Туман 
(шаҳар)
ҳоки-
мияти 
Ҳуқуқлари 1) Хусусий оператор фао-
лиятини назорат қилиш;
1) Хусусий опе-
ратор фаоли-
ятини назорат 
қилиш;
1) Хусусий оператор 
фаолиятини 
назорат 
қилиш;
Мажбури-
ятлари
1) Тендер ўтказишдан ав-
вал оферентлар учун та-
рифнинг асосий ва охирги 
рухсат этилган миқдорини 
жорий қилиш; 
2) Хусусий оператор жалб 
этиш танлов ўтказиш;
3) Хусусий оператор би-
лан узоқ муддатга қатъий 
шартнома тузиш;
1) Хусусий опе-
ратор 
жалб 
этиш 
танлов 
ўтказиш;
2) Хусусий опе-
ратор 
билан 
узоқ муддатга 
қатъий шартно-
ма тузиш;
1) Чиқиндихона опе-
ратори 
танловини 
ўтказиш;
2) Чиқиндихонани ху-
сусий операторга шар-
тнома асосида фойда-
ланишга топшириш;
3) Чиқиндихонага те-
гишли экологик хулоса-
ни олишга кўмаклашиш;
ҚМЧни 
йиғиб олиш
Саралаш ва 
утилизациялаш
Кўмиш

---

27
Давоми
Давлат ва хусусий 
сектор шерикчили-
ги шартномаси 
иштирокчиси
ҚМЧни йиғиб олиш
Саралаш ва 
утилизация 
қилиш
Кўмиш
Туман 
(шаҳар)
ҳоки-
мияти
Мажбури-
ятлари
4) Хусусий операторга 
махсус техника паркини 
жойлаштириш учун май-
дон ажратиш ва у ҚМЧ 
полигони ҳудудига ту-
ташган бўлиши мақсадга 
мувофиқ;
5) ҚМЧ тўплаш учун кон-
тейнерлар 
ўрнатиш 
мақсадида майдончалар 
ажратиш;
4) Чиқиндихонани са-
нитария қоидалари ва 
меъёрларига мувофиқ 
бошқариш;
Хусу-
сий 
опера-
тор
Ҳуқуқлари 1) 
Аҳолидан 
маблағ 
йиғиш.
2) Сарф-ҳаражат, ёқилғи 
нархлари ва энг кам иш 
ҳақи миқдори ошганда 
тарифларни кўтариш;
1) Чиқиндихона 
ҳудудида фао-
лият юритиш;
2) 
Саралаб 
олинган икки-
ламчи матери-
алларни сотиш;
1) Чиқиндихонага олиб 
келинган чиқиндилар 
учун тўлов ундириш;
2) 
Сарф-ҳаражат, 
ёқилғи нархлари ва энг 
кам иш ҳақи миқдори
ошганда тарифларни 
кўтариш; 
Мажбури-
ятлари
1) Маҳалла қўмиталари 
ва ҚФЙлари билан кели-
шилган ҳолда йўналиш 
харитаси ва жадвалини 
ишлаб чиқиш;
2) Жисмоний ва юридик 
шахслар билан ҚМЧни 
йиғиб олиш шартномаси-
ни тузиш;
3) Чиқиндиларни йиғиб 
олишда кўп қаватли уй-
ларда яшовчи аҳоли учун 
контейнерли, бир қаватли 
хусусий уйли маҳаллалар 
учун эса сигнал усулни 
қўллаш;
4) Юридик 
шахслар-
дан чиқиндилар контей-
нер усулида йиғиб олин-
ганида, талон системаси 
бўйича ҳисоб юритилади. 
Чиқиндилар контейнерсиз 
усулда йиғиб олинганида,
Санитария қоидалари ва 
меъёрларида қайд этил-
ган тўплаш нормалари 
бўйича ҳисоб юритилади;
1) Чиқиндихона 
ҳудудида сара-
лаш ишларини 
ташкил этиш;
2) Санитария 
қоидалари ва 
меъёрлари та-
лабларига риоя 
қилиш;
3) 
ҚМЧнинг 
с а р а л а ш д а н 
қолган қисмини 
чиқиндихонада 
кўмиш 
учун 
топшириш;
4) 
Техника
ҳ а вф с и зл и г и 
қ о и д а л а р и га 
амал қилиш;
5) Чиқиндихона 
иш жадвалига 
риоя қилиш.
1) Содержание поли-
гона в соответствии с 
требованиями СанПиН;
2) Соблюдение мето-
дики захоронения отхо-
дов;
3) 
Келтирилган 
чиқиндилар 
вазнини 
аниқлаш учун маҳсус 
тарози ўрнатиш, кириб-
чиқишни назорат қилиш 
тизимини жорий этиш.
9. ХУСУСИЙ ОПеРАТОРЛАР ИШТИРОКИДА ЧИҚИНДИЛАРНИ БОШҚАРИШ БЎЙИЧА БИзНеС-МОДеЛЛАР ИШЛАБ ЧИҚИШ ...

---

28
Давлат ва хусусий сектор шерикчилиги асосида қаттиқ маиший чиқиндиларни бошқариш лойиҳаларини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш бўйича ҚЎЛЛАНМА
Давоми
Давлат ва хусусий 
сектор шерикчили-
ги шартномаси 
иштирокчиси
ҚМЧни йиғиб олиш
Саралаш ва 
утилизация 
қилиш
Кўмиш
Хусусий 
опера-
тор
Мажбу-
риятла-
ри
5) ҚМЧ ни йиғиб олиш 
қуйидаги жадвал асосида 
амалга оширилади:
• сигнал усули бўйича 
– ҳафтада 1 марта;
• контейнер усули 
бўйича – ҳафтада 1 мар-
та;
6) Ижтимоий объектлар - 
мактабгача, ўқув, тиббий 
муассасалар ҳудудида 
контейнерлар ўрнатиш; 
7) ҚМЧ ни йиғиб олиш 
қуйидаги жадвал асосида 
амалга оширилади:
• ижтимоий объектлар-
дан – ҳафтада 1 марта;
• кафе ва ресторанлар-
дан - ҳафтада 2-3 марта;
• ўртача корхоналардан 
– ҳафтада 1 марта;
• йирик корхоналардан 
– ҳафтада 1 марта.
ҚМЧни бошқариш жараёнига маҳалла қўмиталари ва қишлоқ фуқаро йиғинлари 
вакилларини ҳам жалб этиш керак. Улар ҚМЧни йиғиб олиш жадваллари ва 
йўналишларини ишлаб чиқиш, ҚМЧни вақтинчалик жойлаштириш пунктлари учун 
жой белгилаш ишларида иштирок этиши керак. Бундан ташқари, улар аҳолидан ҚМЧ 
йиғиб олишга кўмак кўрсатиши, шунингдек ҚМЧни йиғиб олиш жадваллари ҳамда 
йўналишларига риоя этилаётганини назорат қилиши керак.
Операторлар ўртасида вазифаларни тақсимлашнинг оптимал шакллари қуйида акс 
эттирилган.
Вариант I
1) Ягона оператор. Бу оператор чиқиндиларни бошқариш билан боғлиқ барча 
вазифаларни (йиғиб олиш, саралаш, чиқиндихонани бошқариш) бажаради. 
Вариант II 
1) ҚМЧни йиғиб олиш билан шуғулланадиган оператор;
2) Чиқиндихона оператори. Бу оператор чиқиндиларни саралаш ва утилизация 
қилиш, яроқсиз чиқиндиларни кўмиш билан шуғулланади. 

---

29
Махаллий ҳокимият органи нуқтаи назаридан, бу икки вариантдан биринчиси кўп 
жиҳатдан афзалликларга эга.
Мазкур кўринишдаги давлат ва хусусий соҳа шерикчилиги шундан иборат бўладики, 
бунда барча назорат ва бошқарув функциалари махаллий ҳокимият органида 
бўлади. Хусусий операторлар эса чиқиндиларни йиғиш, ташиш, қайта ишлаш ва 
кўмиш, шунингдек белгиланган туманни тегишли экологик меъёрга келтириш билан 
шуғулланадилар.