Вазирлиги


ЕР ОСТИ СУВЛАРИНИ ИШЛАТИШ



Download 1,66 Mb.
Pdf ko'rish
bet21/50
Sana23.02.2022
Hajmi1,66 Mb.
#139185
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   50
Bog'liq
muhandislik geologiyasi

ЕР ОСТИ СУВЛАРИНИ ИШЛАТИШ. 
Халќ хўжалигининг турли тармоќларида ишлатиладиган ер ости 
сувларига талаб ћар хил бўлади. Ќуйида биз халќ хўжалиги тармоќларининг ер 
ости сувларига бўлган талабларни ќисќача кўриб чиќамиз. 
Сув таъминотида аћоли яшайдиган жойларни сув билан таъминлашда ер 
ости сувларининг химиявий таркибидан ташќари, физикавий хусусиятлари 
сифати ва бактериологик таркибий ћисобга олиниши шарт. 
Сувнинг физикавий хусусиятларига унинг ћарорати, тозалиги ранги 
мазаси ва ћиди киради. Ичишга яроќли сувнинг ћарорати 12
0
С дан юќори ва 
7
0
С дан паст бўлмаслиги керак. Шуни ћам айтиш керакки, сувни ћарорати 
унинг химиявий таркибига катта таъсир кўрсатади, чунки ћароратнинг ортиши 
реакция тезлигини оширади ва сувда тузларнинг эришини тезлаштиради. 
Сувнинг газ таркиби ћам ћароратга боѓлиќ, шунингдек ћарорат сувда 
тузларнинг эришини тезлаштиради. 
Сувнинг газ таркиби ћам температурага боѓлиќ, шунингдек ћарорат 
сувдаги микроорганизмларнинг ўсишига ћам таъсир этади. 
Тоза сув рангсиз, аммо сувнинг ќалин (бир неча м ли) ќавати ћаво рангли 
бўлади. Оч сариќ туз ботќоќликда ћосил бўлган сувлар учун характерли бўлиб 
унда гумид модалари бўлади. Водород сульфидли сувлар водород 
сульфидининг оксидланиши натижасида ћосил бўлиб, зумрад рангида бўлади. 
Сувнинг рангини аниќлаш учун унинг ќалин ќатлами кузатилади. Бунинг 
учун сувни четдан ёруѓлик тушмайдиган узун цилиндрга ќуйиб кузатилади
бунда шундай цилиндрга ќуйилиб кузатилаётган сув дистилланган сув билан оќ 
фонда таќќосланади. 
Сувнинг мазаси унда эриган тузларга боѓлиќ. 
Сувнинг ћиди органик моддаларнинг чиришига боѓлиќ. Сув иситилганда, 
унинг ћиди яхши сезилади. 
Сувнинг органик ифлосланиш кўрсаткичи ундаги кичик ичак 
касалликлари тайёќчаси (Bacteriumcolis) дир. 


46 
Битта таёќча ќанча кўп сантиметр сувга туѓри келса, сувнинг ўша 
миќдори ифлосланиш кўрсаткичи колититр бўлади. Масалан, 300 см
3
сувда 
битта таёќча бўлса, бундай сувнинг ифлосланиш кўрсаткичи 300 см
3
колититр 
деб аталади. 
Таёќчаларнинг ўзи касаллик туѓдирмайди, аммо уларнинг мавжудлиги 
(дизентирия, ички касалликлар, тиф, вабо ва бошќалар) касалликларни 
туѓдирувчи потоген бактерияларнинг борлигидан дарак беради. 
Бир ичак касаллиги тайёќчаси 100 см
3
сувда бўлса бундай сув ќониќарли, 
10 см
3
да бўлса нисбий, 1 см
3
бўлса эћтимолий ва 0,01 см
3
бўлса мутлаќо 
ќониќарсиз сув ћисобланади. 
1 л сувдаги ичак касаллиги таёќчалари сони колитест деб аталади. 
Колитести 3 ёки 2 бўлган сув бактериологик жићатидан зарарсиз ћисобланади. 
Саноат корхоналаридан чиќадиган ташландиќ сувлар билан ифлосланган 
ер ости сувларида зарарли элементлар: ќўрѓошин, мис, рух симоб, маргимуш ва 
бошќалар бўлади. 
Ўсимликларнинг кўпчилиги тузларга нисбатан жуда сезгирдир. Баъзи 
тузларни, масалан, сода Na
2
CO
3
ва ош тузи NaCl ни ўсимликлар мутлаќо 
ўзлаштира олмайди. Шунинг учун сувнинг суѓориш учн яроќлини аниќлашда 
фаќат тузларнинг умумий миќдоригагина эмас, балки уларнинг таркибига ћам 
катта эътибор бериш керак. 
Тупроќ жуда яхши сув ўтказиш ќобилиятига эга бўлган таќдирда натрий 
тузларининг сувдаги зарарсиз миќдори ќуйидагича бўлади: 
Na
2
CO
3
- 1 гѓл 
NaCl
- 2 гѓл 
Na
2
SO
4
- 5 гѓл 
Сувдаги тузларнинг умумий миќдори 5 гѓл дан ошмаслиги лозим. Аммо 
баъзи ќурѓоќчилик районларида кучлироќ (8ѓ9 гѓл) гача минераллашган 
сувлардан фойдаланишга тўѓри келади. 
Суѓориш учун ишлатиладиган сувларнинг минераллашган даражасини 
аниќлашда жойининг гидрогеологик шароитига жумладан, ер ости сувларининг 
оќимига ётиш чуќурлигига, тупроќнинг сув ўтказувчанлига, умумфизикавий, 
географик ва иќтисодий шароитларга эътибор бериш лозим. 
Жанубий 
Мирзачўл 
ўтказилган 
суѓориш 
тажрибаллари 
шуни 
кўрсатадики, 1 л ида 7-8 г туз бўлган минераллашган сувлардан суѓориш учун 
фойдаланиш мумкин. Шуни ћам айтиш керакки, бундай шароитда тупроќнинг 
имконият яратувчи зовурлар бўлиши лозим. 
Назорат саволлари. 
1. 
Тоѓ жинсларининг таркибига ќандай сувларнинг таъсири бор? 
2. 
Ер ости сувларини тоѓ жинсларига ќандай таъсирлар кўрсатади? 
3. 
Сизот сувлар ќандай пайдо бўлади? 
4. 
Экзогеник сувлар деб ќандай сувларга айтилади ва улар ќандай пайдо 
бўлади? 
5. 
Ер ости сувларини ќандай режими юзага келади? 
6. 
Ер ости сувларини ћаракати ќандай ўрганилади? 


47 
7. 
Шимилиш ќонунияти деганда нима тушунилади? 
8. 
Ќандай ер ости сувларини ишлатиш мумкин? 
9. 
Ер ости сувларини ќандай хусусиятлари мавжуд? 
10. 
Ер ости ичимлик сувларини таркиби ќандай бўлиши керак? 
Таянч иборалар 
Тоѓ жинсига таъсир ќилувчи сув. Сув режими. Ер ости суви ћаракати. 
Шимилиш. Ер ости сув таркиби. Экзогеник сувлар. Сизот сувлар. Потоген. 
Колититр. Сув хусусиятлари. Ер ости ичимлик суви таркиби. 

Download 1,66 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   50




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish