ФЕРМЕР ХЎЖАЛИКЛАРИГА СЕРВИС ХИЗМАТ КЎРСАТИШНИНГ ИҚТИСОДИЙ
САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ
Д.Д.Рустамов
ТошДАУ
Аграр сохада амалга оширилаётган иқтисодий ислохотларнинг жадал суратларда давом этиши кўп
жихатдан тармоқларнинг техника-технология ва бошқа ишлаб чиқариш воситалари билан
таъминланиши, хом ашё сифатида сотилаётган қишлоқ хўжалиги махсулотларини тайёр
махсулот
холига келтириб сотиш мақсадида қайта ишлаш корхоналарини ташкил этиш хамда турли мулкчилик
шароитларида фаолият кўрсатувчи хўжалик субъектларига барча йўналишлар бўйича сервис
хизматини самарали ташкил этишга боғлиқ.
Мамлакатимизда, хорижий давлатлар тажрибасини чуқур ўрганган холда, қишлоқ хўжалигини
иқтисодий ислоxғ этиш бўйича ўта мухим чора-тадбирларни амалга оширилаётгани, қишлоқларда
бозор муносабатларини ва хусусий мулкчилик шаклларини ривожлантириш, фермерлик харакатини
қўллаб қувватлаш учун хуқуқий, ташкилий ва молиявий шарт-шароитларни
яратиб бериш юксак
натижаларни қўлга киритишда хал қилувчи омил бўлиб келмоқда.
Шунингдек, қишлоқ хўжалик корхоналари молиявий ахволини қониқарсизлиги моддий-техника
ресурслари ва ускуналар нархларининг юқорилиги туфайли фермер ва бошқа хўжалик фаолияти
амалга оширувчи субъектлар техника ва ускуналар сотиб олиш ва улардан унумли фойдаланиш
имкониятига эга эмаслар. Бу эса муқаррар равишда моддий техника базаси билан таъминлаш, уларга
хизмат кўрсатиш тизимларини тубдан ислох қилиш асосида тамоқларда
бозор муносабатлари
тизимини ривожлантириш зарурлигини тақазо этади. Мулкчилик ва хўжалик юритишнинг турли
шакллари вужудга келар экан, мавжуд имкониятлардан тўлароқ фойдаланиш,
мулк эгаларининг
хўжалик юритиши, уларнинг бошқариш шакли ўзгара бориб, хар бир мулк субъекти ўз манфаатини
тушуниб етган холда, фўжалик фаолиятини амалга ошириш хамда зарур бўлган ресурслар билан
таъминлаш борасида янги усулларни ишга солади.
Қишлоқ хўжалигига хизмат кўрсатувчи инфратузилма корхоналари фаолиятини ривожлантиришга
таъсир этувчи омиллар ўрганилиб, инфратузилма корхоналарида рақобат муxитини шакллантиришда
рақобатбардошликнинг баҳо ва сифат омилларига эътибор кучайтирилмоқда.
Рақобатбардошликнинг баҳо омили, бу – хизмат нархлари даражаси, хизмат кўрсатиш
корхоналари томонидан имтиёзли хизмат нархларини таклиф қилиш,
уларнинг хизмат сифатига
қараб табақалаштириш каби чора-тадбирлардан иборатдир.
Қишлоқ хўжалигида иқтисодий ислохотларни оқилона ташкил этиш ва бошқариш, ундаги мавжуд
моддий техника таъминотининг ташкилий шаклларини ислох қилишга олиб келади. Ушбу муаммони
ижобий хал этилиши махсулотларни хозирги кун талабига жавоб берадиган сифатли махсулотларни
ишлаб чиқаришга, уларнинг ассортиментини ва хажмини кўпайтиришга хамда таннархини
арзонлаштиришга олиб келади. Ушбу муаммони ижобий хал этилиши махсулотларни хозирги кун
талабларига жавоб берадиган сифатли махсулотларни ишлаб чиқаришга, уларнинг ассортименти ва
хажмини кўпайтиришга хамда таннархини арзонлаштиришга олиб келади.
Қишлоқ хўжалиги махсулот ишлаб чиқаришга зарур бўлган моддий-техника воситаларидан ўзига
хос хусусиятлари мавжуд. Улар таркибига қуйидагилар киради:
• қишлоқ хўжалигида моддий-техника воситаларидан фойдаланиш
мавсумий характерга
эгалиги, улардан фойдаланиш самарадорлигини ошириш билан боғлиқ муаммоларни келтириб
чиқаради (айниқса, ўрим-йиғим комбайнлари, сеялкалар ва шу каби бошқа техникамашиналари);
• моддий буюмлашган кўринишдаги моддий-техника ресурслари табиий шароитлар таъсирига
учрайди ва уларни сақлаш бўйича сарф-харажатлар қилинишини талаб этади.
Фермер хўжаликларини моддий техника ресурслар билан таъминлаш тизимини қуйидагилар
билан изохлаш мумкин:
• моддий техника ресурслари етказиб бериш билан шуғулланувчи корхоналарнинг туманлар
миқёсида монопол якка хокимлиги (минерал ўғитлар ва ЁММ бўйчиа) улар томонидан таклиф
этилаётган ресурслар баxоларининг қимматлиги;
• эндигина ташкил топган кўпчилик фермерларнинг моддий ресурслар сотиб олиш сотиб олиш
учун ўз маблағлари етишмаслиги ва айланма маблағларни тўлдиришга бериладиган қисқа муддатли
кредитлар олиш шартларининг мураккаблиги;
296
• давлат эхтиёжлари учун олдиндан берилган бўнак пулининг фермерлар томонидан мустақил
ишлатиш имконияти йўқлиги;
• моддий-техника ресурслари бозорида кучли рақобат мухитининг мавжуд эмаслиги.
Фермер хўжаликлари ўз фаолиятларини самарали олиб боришлари учун қулай
инвестиция
мухитини яратиш талаб этилади. Сервис хизматини кўрсатувчи корхоналар моддий-техника базасини
мустахкамлаш учун давлар томонидан узоқ муддатли имтиёзли кредитлар ажратиш, лизинг
хизматлари тизимини кенг жорий этиш, сервис сохасида соғлом рақобат
мухитини кучайтириш
мақсадида муқобил турдаги турли мулкчилик шаклидаги хизмат кўрсатувчи корхоналарни ташкил
этиш учун қулай инвестицион мухит яратиш бўйича чора-тадбирлар мажмуини амалга ошириш
хамда хизмат кўрсатиш ва сервис сохасида интеграция ва кооперация жараёнини ривожлантириш
зарур.
Хулоса ўрнида шуни айтиш мумкинки, фермер хўжаликларига хизмат кўрсатувчи инфратузилма
объектлари фаолиятини самарали ташкил этиш ва хизматлар сифатини яхшилашда қуйидаги чора-
тадбирларни амалга ошириш мақсадга мувофиқ хисобланади:
• хизмат кўрсатувчи инфратузилма корхоналари фаолиятини эркин бозор иқтисодиёти
талаблари асосида такомиллиштириш;
• иқтисодиётни модернизациялаш шароитида хизмат кўрсатувчи
инфратузилма объектларини
маблағ билан таъминлашда мавжуд бўлган кредитлаштириш тизимини ривожлантириш
(соддалаштириш)
ва
уларга
эркин
фаолият
кўрсатиш
учун
маблағ
топиш
имкониятиниимкониятларини яратиш;
Давлат томонидан қўллаб
қувватлаш ва мақсадли давлат
дастурини амалга ошириш
Янги техника ва технологияларни
олиб
киришда давлат божларида
имтиёзлар бериш
Шароити оғир худудлардаги
инфратузилма объектларига давлат
бюджетидан дотоция ва
субсидиялар бериш
Давлат томонидан молиявий
қўллаб-қувватлаш
Ички ва хорижий инвестициялар
жалб қилишни иқтисодий
жихатдан рағбатлантириш
Инфратузилма корхоналарини
кадрлар билан таъминлаш ва
малакасини ошириш
Do'stlaringiz bilan baham: 
