Вазирлиги ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети

Жигар ва ошқозон ости бези.Жигар одам организмидаги энг катта без 
бўлиб, у қорин бўшлиғи ўнг томонининг юқори қисмида, яъни ўнг қовурға ёйи 
остида жойлашган. У икки бўлакдан иборат: ўнг бўлаги ўнг қовурға ёйи остида, 
чап бўлаги қориннинг юқори қисмида, яъни тўш суяги остида жойлашган. Жигар 
тўқимаси бириктирувчи тўқима пардаси ёрдамида жуда кўп майда бўлакчаларга 

---

109 
бўлинган. Бу бўлакчаларнинг сони 500 мингга яқин. Ҳар бир бўлакча таркибида 
бир нечтадан жигар ҳужайралари бўлиб, улар гепатоцит деб аталади. Жигар 
ҳужайралари ўт суюқлиги ишлаб чиқаради, бу суюқлик ўт пуфагида тўпланиб, 
махсус каналча орқали ўн икки бармоқ ичакка қуйилиб, овқат таркибидаги 
ёғларнинг ҳазм бўлишида иштирок этади. 
Жигарнинг жадал ўсиши, айниқса, бола ҳаётининг биринчи 3 йилида 
кейинчалик пубертат даврида кузатилади. Янги туғилган бола жигарининг 
оғирлиги 135 г бўлиб, танасининг умумий оғирлигини 4% ташкил қилади, 3 ёшга 
келиб жигар оғирлиги 3 марта катталашади. Жигар оғирлигининг энг тез ўсиши 
қиз болаларда 13-14 ёшда, ўғил болаларда эса 15-16 ёшда кузатилади. Ўт 
халтасининг шакли аввал урчиқсимон, 13 ёшда думалоқ, катта ёшда ноксимон 
бўлади. Унинг узунлиги янги туғилган болада 3 см,катталарда эса-10 см бўлади. 
Ўт халтасининг ҳажми янги туғилган болаларда 3 мл бўлиб, катталарда 35 мл ни 
ташкил қилади. 
Меъда ости безининг оғирлиги янги туғилган болаларда 3-3,5 г, катталарда 
эса 72-80 г бўлади. Бу без қорин бўшлиғининг юқори қисмида жойлашган. 
Ошқозон ости бези функциясига кўра аралаш без ҳисобланади, чунки у ташқи ва 
ички секреция функцияларни бажаради. Ташқи қисми экзокрин- панкреатик шира 
ишлаб чиқаради. Ички қисми- эндокрин гормон ишлаб чиқаради ва у организмда 
моддалар алмашинувини бошқаради. 
Сўлак безлари бола туғилиши билан фаолият кўрсата бошлайди, лекин улар 
биринчи кам миқдорда сўлак ажратади. 5-6 ойлик даврга келиб сезиларли 
даражада кўпаяди. Бола 2 ёшга етгач, унинг сўлак безларини тузилиши 
катталарникига ўхшайди.