Vazirligi toshkent farmatsevtika

Vakuum va ion manbai sistemalari.
Mass-spektrometrik tahlil usulida yuqori vakuum katta ahamiyat kasb etadi, chunki vakuumda, birinchidan, moddalarning

gaz xolatiga o‘tishi osonlashadi va ikkinchidan, hosil bo‘lgan ionlarning boshqa neytral molekulalar bilan to‘qnashuv extimoli keskin kamayib priborning sezgirligi oshadi. SHu sababli mass-spektrometrlar yuqori vakuum hosil qiluvchi nasoslar bilan jihozlangan.

Mass-spektrometrlar ion manbai ancha murakkab va birinchi

darajali hisoblanib, o‘rganilayotgan ob’ekt shu erda gaz xolatiga o‘tadi hamda katod yuzasidan chiqayotgan energiyasi 40-70 ev ga teng bo‘lgan elektronlar ta’sirida modda molekulasidan elektron urib chiqariladi. Molekula qo‘zg‘algan ion-molekulaga aylanadi:

M^o + e > M⁺+ 2e^- 1-cxema
Ionlashgan molekulalarning bir qismi barqaror bo‘lmasdan

yashash davri juda qisqa –10^-8 sekund davom etib quyidagi 2 sxema bo‘yicha ion manbaining o‘zida parchalanadi va kichik massali fragment ionlarni hamda molekulaning neytral bo‘lakchalarini vujudga keltiradi.

2-sxema

ion mol. neytral bo‘lakcha

M⁺ I ---> m⁺I + m^o I M⁺2 ---> m⁺2+ m^o2

Kuchli tezlatuvchi kuchlanish hamda ionlarni ma’lum chiziq bo‘ylab yo‘naltiradigan elektr maydonlari ta’sirida hamma musbat zaryadli ionlar bir traektoriya bilan ion manbaidan katta kinetik energiya bilan otilib chiqadi.

Mass-analizator

Mass-spektrometrlarda mass-analizator sifatida elektromagnit qo‘llaniladi. Magnit maydoni kuchlanishini elektr quvvati bilan boshqariladi. Ion manbaidan kelayotgan bir xil energiyali ionlar oqimi magnit maydonida massalariga muvofiq ravishda bir-biridan ajrala boshlaydilar. Har bir zaryadi Z-ga teng bo‘lgan U-tezlikda H-kuchlanish qiymati bilan magnit maydonida harakatlanayotgan ionga H =U - kuch ta’sir etadi, bu kuch markazdan qochish kuchiga teng bo‘lib, ionlarni R - radusli traektoriyasi bo‘ylab yo‘naltiradi. YA’ni:

mu²

----- = H=U (2) R

(1) va (2) ifodalarni umumlashtirsak, mH² R²

------- = (3) - mass-spektrometrning yakuniy formu lasiga ega bo‘lamiz

z ² V .
Aksariyat priborlarda R va V kattaliklar o‘zgarmas bo‘lib, m/z qiymatni olish uchun faqat elektromagnit maydoni kuchlanishini (H) o‘zgartiriladi.

Bir xil kattalikdagi magnit maydoni kuchlanshida faqatgina bir xil mascali ionlar detektorda qayd qilinadi. Lekin bu maydon ta’sirini bir meyorda pastdan yuqoriga yoki Yuqorida n pastga boshqariluvchi ionlarni massalariga muvofiq detektorga bir tartib bilan kelib tushishini ta’minlaydi.