Vazirligi toshkent farmatsevtika

Laboratoriya mashg`ulotlarini o`tkazish uchun zarur asbob-uskunalar:Infraqizil spektroskop, filtr qog‘ozi, varonka, reaktivlar, probirkalar, ko‘rgazmali materiallarlar, skotch, qog‘oz

Laboratoriya jihozlari : Maxsus laboratoriya vositalari bilan jixozlangan xona

IQ- spektroskopiyaning qo‘llanilishi

1. 
   Moddalarni sifatini aniqlash uchun.
   

Masalan: sintezlangan moddani, aniq namuna bilan solishtirish orqali aniqlash.

2. 
   Aniqlanuvchi modda funksional guruxlari bergan spektr chastota xarakteristikalariga asoslanib, modda molekulasi tuzilishinianiqlash.
   
3. 
   Intensivlikning konsentratsiyasiga bog‘liqlik chizmasigaasoslanib, farmatsevtik dori vositalari miqdorini aniqlash.
   
4. 
   Moddalar tarkibidagi atom va molekulalarning o‘zarota’sirlarini (vodorod bog‘lanish, kordinatsion bog‘lanish kabilarni) o‘rganish.
   

IQ-spektroskopiyada moddalarni vaqt birligida molekuladagi inersiyasi aniqlanadi. Moddalar atomlari massasinibilgan holda va atomlar oraliq masofalarini va ularning o‘zaro bog‘lanish burchaklarini aniqlash imkonini beradi.

Moddalarni IQ-spektrini aniqlashda IK-spektroskoplaridanfoydalaniladi. Olingan spektr natijalariga asoslanib moddamolekulasidan funksional guruxlar tebranishlar turlari vabog‘lanishlar aniqlaniladi, xamda modda strukturasi belgilanadi. Olingan spektr tahlili ma’lum qoida bilan bajarilmasdan,balki gaz suyuqlik xromatografiya, mass-spektroskopiya va YAMR spektrlari kabi qo‘shimchainformatsiyalarga asoslanib bajariladi.

Masalan: spirtlarni IQ-spektr chizmasida asosiy xarakterli spektr 3700^-sm ga teng bo‘lib, bu spirtlardagi–ONguruxiga mos keladi.

Undan tashqari 3350^-sm vodorod va kislorod orasidagibog‘lanish spektri, 1200-1000^-sm oraliqda uglerod va kislorodoraliq bog‘lanish (-S-O) spektrlari nomoyon bo‘ladi.

Spektral xarakteristikalar 10%dan ortiq qiymat ko‘rsatkichlari bo‘yicha quyidagi oraliqlarda funksional guruxlar tekshiriladi.

3600-3100^-sm

3100-2800^-sm

2800-1800^-sm

1800-1400^-sm

^{So‘ng 10% dan kam oraliq ko‘rsatkichlari, bunda S-N,-S=S-, S}6^N5^{O- kabi bog‘lanishlar} belgilanadi.

Spektr ko‘rsatkich qiymati 1400^-sm kam qismidagi spektrlarni " barmoq izi" belgilari (otpechatki palsev) deb yuritiladi, xamda ma’lum jadval yordamida qanday gruppa yoki bog‘gataalluqli ekani aniqlanadi.

^{Spektr ko‘rsatkichi 3600-3100-sm oralig‘ida bo‘lsa, NH}2^{OHguruxi borligidan dalolat beradi.}

Tebranish to‘lqin uzunligi 3100-2800^-sm, qo‘shimcha1650-1400^-sm oraliqlarda spektr chiziqlar hosil qilsa -S-S-bog‘laridan va ularning joylanish holatlaridan dalolat beradi.

2800-1800^-sm oralig‘idagi spektrlar -S=S, hamda -S=N-bog‘lanishlariga yana karbon kislotasi va uni hosilalariga(ammoniyli tuzlar) aminokislotalar hamda alkanlarga xos bo‘-

ladi.

1800-1400^-sm oraliqdagi hosil bo‘lgan spektrlar esabenzol xalqasi, karbonil va karboksil guruxlari,angidridlar,nitro va nitroza guruxlar, -S=S- qo‘sh bog‘lar tebranishlari,-S-N-orasidagi deformatsion tebranishlar haqida ma’lumotberadi.

Moddalarni IK-spektrlari bo‘yicha aniqlanganda qo‘llanilgan erituvchilarning kimyoviy xususiyatlari,eritmaning fizikxususiyatiga, konsentratsiyaga va xaroratga bog‘liq bo‘lishini e’tiborda saqlash kerak. Bunday ko‘rsatkich qiymatlarini o‘zgarishispektr chastotalarining o‘zgarishiga sababchi bo‘ladi.

Assotsiatsiya, dissotsiatsiya, salvotatsiya hamda ichki steriokimyoviy o‘zgarishlar moddaning elektrik o‘zgarishlariga sababbo‘ladi va spektrlarda 50^sm-1 gacha o‘zgarishlar namoyon bo‘ladi.

Shuning uchun hamma vaqt olingan IK-spektrlar standart modda spektrlari bilan solishtiriladi va xulosa chiqariladi.