|
Signal intensivligi
YAMR signalining intensivligi signalni kursatuvchi protonlar soniga tugri proporsional. SHuning uchun molekula spektridagi signalning nisbiy intensivligini, signalni kursatuvchi funksional gruppasini protonlar soniga nisbati bilan ifodalash mumkin.
YAMR spektrometri maxsus kurilmalar bilan ta’minlanayotgan integrator spektrda xar bir signalni zinapayasimon gorizontal chiziklar yordamida chizib beradi. Integratorning zinapoya balandligi chizigi mm da ulchanadi va signal yuzasiga tug‘ri keladi.
12 mil ulushdagi signal – karboksil protoniga tugri keladi, 3,5 mil ulushdagi signal intensivligi jadvalga asosan galoid, gidroksil efir, karboksil gruppa protonlariga tugri keladi. Bu signal karboksil gruppa protonlariga tugri keladi. Bu signal karboksil gruppa Bilan boglangan metilen gruppa protonlariga tugri keladi.
Spin – spinli ta’sir va signallarini ajralishi.
Radiochastotali tulkinlarning rezonans yutilishi magnit maydoni kuchlanishning uzgarishida atigi million ulushga tugri keladi. SHuning uchun magnit maydon kuchlanishining yukori uzgarmasligi talab kilinadi. Yuqori aniklikda ulchangan etil spirtini spektrida metilen va metil gruppa proton signali 4-chi va 3 - signallarda, bunda ajraluvchi komponentlar orasida masofa bir xil buladi.
Kimyoviy siljishga kura bir-biridan fark kiladigan 2 protondan iborat sistemani kurib chikamiz. AX sistema
Kovalent bog orkali –S-S bog‘i berilgan magnit maydonida parallel yunalgan magnit maydoni kuchlanishining kuchaytiradi vap X proton magnit maydon kuchlanish rezonansi kursatkichini () kiymatga kamaytiradi va antiparallel spinli A protonlar magnit maydon kuchlanish rezonansi kursatkichini shuncha kiymatga kuchaytiradi. SHunday kilib, A protonlar signallarning spinli xolati ta’sirida X proton signali bitta emas, balki 2 ta chastotada (x+) va(x-) ekanligi kuzatiladi, ya’ni 2 ga ajraladi. Uz navbatida A proton signali 2 spinli xolatida X protonlar xam 2 ga ajraladi. Kushni noekvivalent protonlarning spinli ta’siri kursatkichi, ya’ni multiplet piklari orasida masofa spin-spinli uzaro ta’sir konstantasi (SSTK) = J deyiladi.
SSTK – J gersdagi ifodalanadi. J kщrsatkich generator chastotasi yoki magnit maydon kuchlanishiga, o‘zaro ta’sir etuvchi protonlar orasidagi bog‘lar soniga teskari propotsional va bog‘liqdir. Agar JAV ajralish signali ko‘rsatkichi o‘zaro ta’sir etuvchi protonlar chastotolariga yaqin bo‘lsa, u xolda 2 juft signallar bir-biriga yaqinlashadi, o‘rtacha signallar intensivligi chetki signallar intensivligiga nisbatan ko‘tariladi.
Nixoyat, agar o‘zaro ta’sir etuvchi protonlar kimyoviy siljishi bir xil bo‘lsa, ular uchun bitta signal kuzatiladi, ya’ni singlet signal. Shunday qilib, agar metil gruppa protonlari yonida ular bilan o‘zaro ta’sir etuvchi protonlar yo‘q bo‘lsa, masalan: murakkab efir ichidagi metoksil protonlar
singlet signal kuzatiladi.
Agar metil gruppasi yonida noekvivalent proton gruppasi bo‘lsa, masalan: etilgruppasi protonlari ajralib, qo‘shni metilen gruppasi protonlarini ochib beradi. SHunday qilib, protonlarning o‘zoro spin- spinli ta’simri natijasida (singlet)-birgina pik bir qancha piklarga ajraladi (ya’ni multiplet signal). Multiplet signalidagi piklar soni berilgan gruppa protonlarining o‘zaro ta’sir protonlar soniga bog‘liq bo‘ladi va N-spin-spinli o‘zaro ta’sirlanuvchi qo‘shni gruppa protonlari soni.
J- dagi spektrlar birinchi tartibli spektrlar deyiladi.
Bunday spektrlarning multiplet signallardagi spektrlar intensivligi markaziy pik intensivligiga nisbatan simmetrik pasayadi.
Birinchi tartibli spektrlar piklarining nisbiy intensivligi Paskal jadvali orqali aniqlanadi.
Spin-spinli ta’sir etuvchi proton /
|
Multipletda piklarning
nisb.intens
|
Multipletda piklar soni
|
Multiplet signallarning soni
|
0
|
1
|
1
|
Singlet
|
1
|
1 1
|
2
|
Duplet
|
2
|
1 2 1
|
3
|
Triplet
|
3
|
1 3 3 1
|
4
|
Kvartet
|
4
|
1 4 6 4 1
|
5
|
Kvintet
|
5
|
1 5 10 10 5 1
|
6
|
Seketet
|
6
|
1 6 15 20 15 6 1
|
7
|
Septet
|
Spin-spinli ta’sir kuchlari (SSTK) o‘zaro ta’sir etuvchi protonlarning geometrik joylaniish haqida ma’lumot beradi. Alifatik birikmalarda o‘zaro ta’sir etuvchi protonlar o‘rtasidagi kimyoviy bog‘ sonining oshishi bilan SSTK kamayadi.
Molekulada qo‘shbog‘ va uchlamchi bog‘lar bo‘lsa, uzoq spin-spinli o‘zaro ta’sir kuzatiladi.
Protonlarning SSTK dan uglerod atomi bilan qo‘shbog‘ orqali bog‘langan sis- yoki trans-molekula tuzilishini xosil qilishi mumkin (jadvalgan qarang).
Do'stlaringiz bilan baham: | 
