Vazirligi toshkent farmatsevtika

Gel xromatografiyasining nazariy asoslari.

Naychaga to‘ldirilgan gel va erituvchi orasida to‘g‘ri munosabatini aniq bo‘lishi uchun gel qatlamining ^{nisbiy hajmini bilish maqsadga muvofiq. Gel ustunining umumiy hajmi (V}t^{) uning uch xil hajmiy} o‘lchamlar yig‘indisidan iborat:

^{sirtqi hajm (V}c ^{), ya’ni gel zarrachalari oraliq hajmi; gel g‘ovaklari ichki hajmi (V}q^{); quruq gel zarrachalarining o‘z hajmi (matritsa hajmi) V}m^.
Vt^=Vs^+Vq ^+Vm
Odatda umumiy hajm idish hajmiga teng bo‘ladi.

^{Sirtqi hajm. (V}s^{). Gel bilan to‘ldirilgan xromatografik naychaga qo‘yilgan suyuqlikni gel qatlamlari orasiga shimilgan hajmi bilan belgilanadi. Gel g‘ovaklarining ichki hajmi V}q ^{gel zarrachalarining} g‘ovaksimonligi bilan bog‘liq. Kserogellar ya’ni kam shimuvchi yarim qattiq gellarda g‘ovak hajmini ^{aniqlash (V}q^{)oson. Buning uchun gelning eruvchanlik hajmi S}r ^{aniqlanadi. U 1 g quruq gel shimgan} suyuqlik hajmi bilan belgilanadi.

Gel eruvchanlik hajmini aniqlash uchun tortib olingan, aniq miqdordagi gel ustiniga qo‘llanilishi zarur bo‘lgan erituvchidan quyib gelga shimdiriladi. Ortiqcha erituvchi sentrifugalab ajratib olinadi va erituvchi bilan to‘yingan gel qayta tortiladi. Massalar farqi gelning shimgan hajmini belgilab beradi. Bu gel ichki hajmidir: