Вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

Омиллар деб меҳнат унумдорлигининг ўзгаришига таъсир 
кўрсатадиган ҳаракатлантирувчи кучлар ѐки сабабларга айтилади.
Улардан айримлари меҳнат унумдорлигининг ортишига ѐрдам берса, 
бошқалари унумдорликнинг пасайишига сабаб бўлиши мумкин. Омилларнинг 
биринчи гуруҳига меҳнат воситаларининг самарасини ортиши, меҳнат ва ишлаб 
чиқаришни ташкил этиш ва меҳнаткашлар ижтимоий гуруҳлари шароитининг 
яхшиланиши билан боғлиқ бўлган барча тадбирлар киради; иккинчи гуруҳи - 
табиий шароитларнинг ноқулай таъсир кўрсатиши, ишлаб чиқариш ва 
меҳнатни ташкил этишдаги камчиликлар, ижтимоий шароитдаги салбий 
элементларнинг таъсир кўрсатиши киради.
Айрим корхона ѐки ташкилот даражасидаги омилларни қараб чиққанда, 
уларнинг ҳаммасини ички ва ташқи омилларга бўлиш мумкин. 
Ички омилларга
корхонанинг техника билан қуролланиш даражасини, 
қўлланилаѐтган технологиянинг самарадорлиги, меҳнат ва ишлаб чиқаришнинг 
энергия билан таъминланиши даражаси, татбиқ этилаѐтган рағбатлантириш 
тизимларининг таъсирчанлиги, кадрларни тайѐрлаш ва малакасини ошириш, 
кадрлар таркибининг яхшиланиши каби корхонани раҳбарларига боғлиқ бўлган 

---

132 
барча нарсалар киради. 
Ташқи омилларга
қуйидагиларни киритиш мумкин: 
давлат буюртмалари ва бозордаги талаб ҳамда таклифларнинг ўзгариши 
муносабати билан маҳсулот хиллари ва уларнинг сермеҳнатлик даражасининг 
ўзгариши; жамият ва минтақаларнинг ижтимоий-иқтисодий ўзгаришлари; 
меҳнатни кооперациялашув даражаси, моддий техника таъминоти табиий шарт-
шароитлар ва ҳоказолар. 
Барча омилларни ўз ички мазмуни ва моҳиятига кўра, учта гуруҳга бўлиш 
мумкин: моддий-техника, ташкилий ва ижтимоий-иқтисодий. Меҳнат 
унумдорлигини оширишнинг моддий асоси фан, техника ва технологияни 
ривожлантириш, уларнинг ютуқларини ишлаб чиқаришга жорий этишдир. 
Шунинг учун ҳам