Vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Axborotlarni kompyuter viruslari va dasturlarini tarqatish kanallari bo‘yicha boshqa xavfli ta’sirlardan himoyalash keyingi vaqtda alohida muhim ahamiyat kasb etadi. Virusli kasal 1 iklarni haqiqiy aniqlanish ko‘lamlari ShKlami kasallanishining yuz minglab holatlari bilan baholanadi. Ba’zi bir virus dasturlari butunlay zararsiz bo'lsalar ham, ulardan ko’pchiligi harob qiluvchi xususiyatga ega. Ayniqsa, turli mahalliy hisoblash tarmoqlar tarkibiga kiruvchi kompyuterlar uchun viruslar havflidir. Zamonaviy axbo­rot tizimlarining ba’zi bir xususiyatlari viruslarni tarqalishi uchun qulay sharoitlar yaratadi. Ularga, xususan, quyidagilar kiradi:

• 
  ko'pgina foydalanuvchilaming dasturiy ta’minotdan birgalikda foydala- nishlarining zaruriyati;
  
• 
  dasturdan foydalanishni cheklashning qiyinchiligi;
  
• 
  himoyalashning mavjud tizimlarining ishonchsizligi;
  
• 
  virusga qarshi harakatga nisbatan axborotlarga kirishning chetlan- ganligi.
  

Virusdan himoyalanish usullarida ikkita yo'nalish mavjud:

1. 
   Ruxsatsiz o'zgartirish kiritish imkoniyatlaridan himoyalangan «immuno bardoshli» dasturiy vositalarni (kirishni cheklash, o‘z-o‘zini nazorat qilish va o‘z-o‘zini tikiash usullarini) qo'llash;
   
2. 
   ADPlar faoliyatida chetga chiqishlar vujudga kelishining doimiy nazoratini, virusli faollikning ehtimol bo‘lgan boshqa izlari mavjudligini davriy tekshirishni (masalan, davriy ta’minlanishni buzilishini topishni), hamda yangi dasturni ulardan foydalanish oldidan kirishning nazoratini (ulaming tanasida virusli tuzilmalarining mavjudligini o‘ziga xos alomatlari bo’yicha) amalga oshiruvchi maxsus tahlilchi dasturlami qo'llash.
   

Dasturlar va qimmatli bank axborotlardan ruxsatsiz nusxa ko'chirish va tarqatilishdan himoyalash ShK dasturlari va ma’lumotlarining qimmatli bazalar ko'rinishida gavdalangan aqliy mulkini saqlash muammosiga




592


19 - bob. Bank faoliyatida avtomatlashtirilgan axborot tizimlari va texnologiyalari


mo‘ljallangan mulkiy huquqlarni himoyalashning mustaqil turidan iborat bo‘ladi. Ushbu himoyalash odatda himoyalanayotgan dasturlar va ma’lumotlar bazasini avvaldan ishlab chiquvchi (parolli himoya, kalit va kalitli disketlami saqlash bo‘yicha qurilmalarga murojaat qilish bo‘yicha tekshirish, ishchi ShKning noyob ta’riflari bo‘yicha tekshirish) maxsus dasturiy vositalar yordamida amalga oshiradi. Bu ishlab chiqish himoyalanayotgan dastur va ma’lumotlar bazasining bajarilayotgan kodini, «begona» mashinalar bajarishiga to‘siq qo’yuvchi holatga keltiradi. Himoyalanishni oshirish uchun printeming uzuvchisi yoki ShKning tizimli shinasiga ulanuvchi qo‘shimcha apparat bloklari, hamda dasturning foydalanilayotgan kodiga ega shifrli fayllar qo‘llaniladi. Dasturlarni ruxsatsiz nusxa ko‘chirishdan himoyalashning umumiy xususiyatlari bunday himoyalashning barqarorligining cheklanishidir, yakuniy holda dasturdan foydalaniladigan kodi bajarilishda markaziy protsessorga ochiq holda kelib tushadi va apparatli sozlovchilar yordamida kuzatish mumkin. Ammo bu hoi himoyalash vositalarining iste’mol xususiyatlarini nolgacha tushirmaydi, chunki ulardan foydalanishdan asosiy maqsad qimmatli axborotlardan ruxsatsiz nusxa ko‘chirish imkoniyatini, vaqtincha bo‘lsa ham, eng yuqori darajagacha qiyinlashtirishdir.