Vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Gipermatnli inqilob: 1965-yil Nelson gipermatn so‘zini Qo‘lladi. Van Dam va boshqalar 1967-yilda gipermatn tahrirlovchisini tuzib chiqdi. Nelson 1987-yil ma’lumotlaming gipermatn tahrirlovchisini tuzib chiqdi. Jeneva TsERN (CERN)da ishlovchi fizik Tim Bernes Li 1990-yil gipermatnli loyihani taklif etdi. Bu loyiha fizik olimlarga Internet orqali tadqiqot natijalarini o‘zaro almashish imkonini berar edi. Shunday qilib Xalqaro axborot tarmog4 — World Wide Web (WWW)ga poydevor qo'yildi. 1993-yil Mark Anderson rahbarligida birinchi gipermatnli Mosaic grafik brauzeri ishlab chiqildi va u Netscape korparatsiyasiga o‘tib Netscape brauzerini ishlab chiqdi. 90-yillar o‘rtalarida Internet biznes-ishlovlar bilan ishlash uchun qo’llanila boshlandi.
Internetga joylangan asosiy g‘oyalar
ISO (International Standard Organizatsion — Standartlash bo‘yicha Xalqaro tashkilot) ochiq tizimlar (ISO/OSI) o'zaro ta’sir standartini ishlab chiqdi, uning asosiy maqsadi, turli darajadagi tarmoq komponentlarining o‘zaro munosabatini tashkil etuvchi tartiblar va turli xildagi darajalardir. Internet tarmog’ining yetti darajali modeli 9.14 - rasmda yaqqol keltirilgan.
ISO modeliga muvofiq har bir darajaning vazifasi quyidagi servisni bajarishdan iborat:
7-daraja — amaliy. U tarmoqda amaliy va tizimli dasturlaming o‘zaro aloqasini ta’minlaydi (foydalanuvchi va tarmoq o'rtasida interfeysni ta’minlagan holda). Bu darjada amaliy xizmatlar bajariladi, ya’ni: fayllami uzatish, olislashgan holda terminalga kirish, elektron pochta va hokazo;
6-daraja — ma’lumotlarni taqdim etish. Bunda ma’lumotlami uzatishda kodirovkani bir xillashtirish ta’minlanadi. Tarmoqqa birlashtirilgan ShKlar o’rtasida ma’lumotlar almashuvi uchun foydalaniladigan shaklni belgilaydi.

§ 9.3. Global kompyuter tarmoqlari 287 Ma’lumotlarni uzatuvchi ShKda bu daraja amaliy darajadan olingan formatdan ma’lumotlarni oraliq formatlarga qayta aylantirishni amalga oshiradi. Ma’lumotlarni qabul qiluvchi ShKda bu darajasi ma’lumotlarni oraliq daromaddan qabul qiluvchi ShKning amaliy darajasini aniqlaydigan formatga aylantiradi; А компьютер В компьютер