Vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari - obyektning (axborot mahsu-lotining) holati, jarayon yoki voqeaning yangi xususiyati to‘g‘risida

360 12 - bob. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining tasniflanishi axborot olish uchun ma’lumotlarni yig'ish, qayta ishlash va uzatish vositalari va usullari majmuidan foydalaniladigan jarayondir. Moddiy ishlab chiqarish texnologiyasining maqsadi - inson yoki tizimning ehtiyojini qondiruvchi mahsulot ishlab chiqarish sanaladi. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining maqsadi esa - axborot ishlab chiqarish bo‘lib, uni tahlil etish va uning asosida biror-bir harakatga qo‘l urish uchun tegishli qaror qabul qilish. Ma’lumki, bitta va faqat o‘sha moddiy resursga nisbatan har xil buyum yoki mahsulot olish mumkin. Axborotlami qayta ishlash texnologiyasiga nisbatan ham shunday bahoni bersa bo‘ladi. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari. Axborotlami yig‘ish, uzatish, to‘plash, qayta ishlash, saqlash, taqdim etish va foydalanish uslublari va usullari tizimi axborot-kommunikatsiya texnologiyalari deb yuritiladi. Moddiy va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining asosiy komponentlarini qiyoslash 12.1-jadvalda berilgan. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari avtomatlashgan va an’anaviy(qog‘oz) ko'rinishda amalga oshiriladi. Avtomatlashtirish hajmi va texnik vositalardan foydalanish turi aniq bir texnologiyaning mohiyatiga bog‘liq. Avtomatlashtirish - bu inson ish faoliyatini mashina va mexanizmlar bilan almashtirish demakdir. U texnik, tashkiliy va iqtisodiy mazmundagi xatti-harakatlar hamda tadbirlar kompleksidan iborat bo‘lib, ishlab chiqarish jarayoni, boshqaruv jarayonining u yoki bu ishini amalga oshirishda inson ishtirokini qisman yoki butunlay cheklash imkonini beradi 12.1-jadval Mahsulot ishlab chiqarish uchun texnologiya komponentlari
Moddiy mahsulot	Axborot mahsuloti
Xomashyo va materiallar tayyorlash	Ma’lumotlar yoki boshlang’ich axborotlami yig'ish
Moddiy mahsulot ishlab chiqarish	Ma’lumotlarni qayta ishlash va yakuniy axborotlarga ega bo'lish
Iste’molchilarga ishlab chiqarilgan mahsulotlami sotish	Uning asosida qaror qabul qilish uchun yakuniy axborotlami uzatish

Avtomatlashtirish qachon zarur bo‘ladi? Quyidagi hollarda boshqaruvni avtomatlashtirish, demak, axborot tizimini, texnologiyani avtomatlashtirish zarur bo‘ladi:


• insonning fiziologik va psixologik imkoniyati mazkur jarayonni boshqarish uchun yetarli bo‘lmasa;




§ 12.1. Avtomatlashtirilgan axborot texnologiyalari


361

• 
  boshqaruv tizimi inson hayoti va salomatligi uchun xavfli muhitda bo‘lsa;
  
• 
  boshqaruv jarayonlarida ishtirok etish kishidan o‘ta yuqori malakani talab etsa;
  
• 
  boshqarish kerak bo’lgan jarayon o‘ta tang yoki avariya holatida bo‘lsa.
  

Milliy iqtisodiyotni boshqarishda axborot tizimlarining tashkil qilinishi va faoliyat yuritishi avtomatlashtirilgan axborotlar tizimining (AAT) asosiy tarqibiy qismi — axborot texnologiyalarining rivojlanishi bilan bog’liq.