Вазирлиги Самарқанд иқтисодиѐт ва сервис институти

қўшма, ижара, ҳиссадорлик, хусусий, оилавий, кооператив
ва 
бошқа корхоналарнинг пайдо бўлишига олиб келди. 
Ўзбекистон Республикаси Конституциясида хусусий мулк мулкчилик 
шаклининг бошқа кўринишлари билан бир қаторда дахлсизлиги ва давлат 
томонидан. муҳофаза қилиниши белгилаб қўйилган. Янги қонунчилик 
ҳужжатларига янги иқтисодий тушунча - корхонанинг ташкилий-ҳуқуқий 
шакли тушунчаси киритилган. 
Корхоналарнинг қонун ҳужжатлари ва бошқа хўжалик ҳуқуқи 
нормаларида кўзда тутилган мулкчилик шакли, ишлаб чиқарилаѐтган маҳсулот 
тури ва ҳажми. капиталнинг шаклланиши. турли хил фирмалараро уюшмаларга 

---

15 
аъзо бўлиш усуллари ва олиб борувчи рақобатчилик курашлари билан фарқ 
қилувчи фаолият тавсифи ва мазмунига боғлиқ бўлган структуравий 
тузилишининг усул ва кўринишлари
хўжалик юритишнинг ташкилий-
ҳуқуқий шаклини
ифодалайди. 
Ҳозирги вақтда мулкчилик шаклига кўра 
давлат, муниципиал, жамоа, индивидуал (оилавий, хусусий)
турдаги 
корхоналар мавжуд бўлиб, улар ўзларига бириктириб қўйилган мулк тавсифи 
ѐки тезкор (оператив) бошқарув ҳуқуқига кўра ҳам таснифланади. 
Хўжалик фаолияти юритувчи ҳар бир субект бир қатор ҳуқуқларга эга 
бўлиб, булар бир томондан. уларнинг ички ташкилотчилигини аниқлаб берса, 
иккинчи томондан, жисмоний ва ҳуқуқий шахслар ҳамда давлат билан ўзаро 
муносабатларини амалга оширишда кўзга ташланади. 
Корхоналар ҳуқуқий шаклининг ҳар бир кўринишида уларнинг эгалари, 
яъни хусусий мулк эгалари, корхона билан турли даражадаги алоқада 
бўладилар. Масалан. очиқ турдаги ҳиссадорлик жамияти эгалари корхона 
мулкининг бир қисмигагина эгалик қилиш ҳуқуқига эгалар ҳамда бошқарув 
функцияларини амалга оширишда ҳам ўз аксиялари миқѐсида иштирок 
этадилар. 
Хўжалик ўртоқликларида (масалан, масъулияти чекланган жамиятларда) 
эса мулк эгаси ва мулк яқинлаштирилган бўлиб, корхонани бошқаришда уларга 
бевосита иштирок этиш имконияти яратиб берилган. 
Кенг тарқалган корхона шаклларидан бири хўжалик ўртоқликлари бўлиб, 
улар ишонч асосидаги тўлиқ ўртоқлик (коммандит ўртоқлиги) кўринишида 
ташкил қилиниши мумкин. 
Қонунга асосан иштирокчилари имзоланган шартноиналар бўйича 
тадбиркорлик фаолияти юритувчи ҳамда уларга тегишли мулк жавобгарлигига 
эга бўлган ўртоқликлар-тўлиқ ўртоқликлар ҳисобланади.