“Vositachi” (servisning tarkibi va tavsifi,
servisni izlash)
3.1 - rasm. SYA komponentalari va ular orasida o‘zaro muloqotlar tashkil
etilishining diagrammasi.
SYA da servislar yagona kompozit ilova sifatida jamlanadi va standart protokollar orqali chaqiriladi.
Funksional vazifaga ega hamma ilovalar aniq belgilangan interfeyslari bo‘lgan mustaqil servislardan tarkib topadi.
140
Funksional vazifaga ega ilova - bu murakkab biznes jarayonini bajarishda ma’lum bir masalani (funksiyani) hal qilish yoki funksiyani amalga oshirish uchun yaratilgan resurslar to‘plami shaklida tasavvur qilinadi. Bunday ilovalar servislardan tarkib topadi. Har qanday ilovani («kompozit servis» servislar birikmasi asosida yaratilgani sababli , uni alohida servislarga bo‘lish mumkin bo‘dgani kabi) alohida funksional masalani yechish darajasigacha dekompozitsiyalash (funksiya ostilariga bo‘lish) mumkin.
“Mustaqil servislardan tarkib topadi”, so‘zlar birikmasining mazmuni servisning mustaqilligini anglatadi.
SYA da servislar boshqa axborot tizimlariga bog‘liq bo‘lmagan holda mustaqil ravishda o‘z funksiyalarini bajaradilar, funksionallik nuqtai nazaridan ular mustaqil ob’ektlar hisoblanadilar.
Servislar har qanday tashqi ilovalar uchun «qora quti (chyornbiy yaщik)» shaklida namoyon bo‘ladilar: tashqi ilovalar servis qanday qilib kirish ma’lumotlari asosida chiqish ma’lumotlarini shakllantirishini bilmaydilar. Ularga faqat servisning chiqish qismida qanday ma’lumot kutilishi uchun uning kirish qismiga nimani kiritish kerakligi ma’lum bo‘ladi, xolos.
Ma’lum bir funksiyani (yoki funksiyalarni) amalga oshiradigan servis, hamma servislar uchun qabul qilingan qoidalar asosida bir xil tavsiflanadi. Kirish va chiqish ma’lumotlarining to‘plami va turlari ham qabul qilingan ma’lum bir qoidalar asosida tavsiflanadi.
Mustaqil servislar to‘plami ilovalar arxitekturasini tashkil etadi. Mustaqil servislardan tarkib topgan ilovalar biznes-jarayonlarni tashkil etish maqsadida talab etilgan ketma-ketlikda chaqiriladi. Bunda har xil servislar orasida o‘zaro muloqotlar o‘rnatilishi kerak.
Rejalashtirilgan biznes-jarayonni to‘g‘ri tashkil etish uchun servislardan tarkib topgan ilovalar talab etilgan ketma-ketlikda chaqirilishi kerak. Bunda servis qaysi dasturlash tilida yaratilgan, qanday apparat-dastur platformada ishlaydi, yaqinda yoki uzoq masofada joylashganligi ahamiyatga ega emas. Tashqi axborot tizimi servisning keltirilgan xususiyatlaridan qat’iy nazar, u bilan talab etilgan
141
vazifa bo‘yicha mulo-qotda bo‘la olishi kerak ya’ni, unga kirish ma’lumotlarini uzatishi va undan chiqish ma’lumotlarini olishi kerak.
Bunday jarayonni amalga oshirish SYA ning asosiy vazifasi hisoblanadi.
Texnologik jihatidan servisga yunaltirilgan arxitekturaning konseptual modeli 3.2 - rasmda keltirilgan. SYA uchta asosiy arxitekturaviy komponentalarga bo‘linadi, ular quyidagi funksional vazifalarni bajaradi:
servislar iste’molchisi - iste’molchi tomonidan talab qilingan servisning tavsifi bo‘yicha servislar reestridan kerakli servisni izlash va chaqirish hamda provayder tomonidan servis interfeysiga muvofiq taqdim etiladigan servisdan foydalanish vazifalarini amalga oshiradigan ilova, dasturiy modul yoki servis;
servislar provayderi - servislarni Web-servis ko‘rinishida ishlashini ta’minlash, servis iste’molchisi so‘rovlarini qabul qilish va bajarish hamda servislarini servislar reestrida chop etish vazifalarini amalga oshiradigan ilova, dasturiy modul yoki servis;
servislar reestri - iste’molchilarga servis taqdim etish, kerakli servisni izlash va chaqirish, servislar provayderidan servislarni chop etish bo‘yicha so‘rovlar qabul qilish vazifalarini bajaradigan servislar kutubxonasi (servislar ma’lumotlar bazasi).
SYA ning har bir komponentasi faqat bir komponenta vazifasini (masalan, servis iste’molchisi) yoki bir vaqtda bir necha komponentaning vazifasini (masalan, bir xil servislarning provayderi va boshqa xil servislarning iste’molchisi) bajarishi mumkin.
SYA komponentalari orasida o‘zaro muloqotlar tashkil etilishida asosan quyidagi operatsiyalar bajariladi:
«e’lon qilish» operatsiyasi - servis iste’molchi tomonidan chaqirilishi yoki unga kirilishi mumkin bo‘lishi uchun uning interfeysini iste’molchiga ma’lum qilish kerak;
