Vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika

Mustaqil ta’lim olish – oliy ta’lim tizimida talabalarning maqsadga yo‘naltirilgan o‘quv faoliyatidirki, bunda talabalarning o‘quv faoliyati jarayonida o‘qituvchi tomonidan mustaqil bilim olishga yo‘naltiriladi (mustaqil o‘rganish uchun mavzular va adabiyotlar tavsiya etiladi, mustaqil ish topshiriqlari beriladi, o‘quv-uslubiy qo‘llanmalar tavsiya etiladi, maslahatlar uyushtiriladi va bajarilishi nazorat qilinadi) va boshqariladi.

Mustaqil ta’limning asosiy maqsadi – “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi”ning yakuniy bosqichi talablari asosida ta’lim oluvchilarning mustaqilligi va faolligini oshirish, tafakkurini rivojlantirish, o‘zlashtirilgan bilimlarning amaliyotga tatbiq etilishini kuchaytirishdan iboratdir. Zamonaviy mutaxassisning o‘z bilimi va hayotiy tajribalarini oshirib borishi unda shaxsiy xislatlarning shakllanganlik darajasiga bog‘liq. Ana shunday xislatlarni shakllantirishda mustaqil ishlar muhim ahamiyat kasb etadi. Mustaqil ishlardan ko‘zlangan asosiy maqsad auditoriya mashg‘ulotlarida o‘zlashtirilgan bilim va malakalarni mustahkamlash, yangilarini o‘zlashtirish va ijodiy ishlash malakasini tarkib toptirishdan iboratdir.

V.A.Slasteninning fikricha, “Mustaqil ta’lim – talabaning shunday bilim olish faoliyatiki, bunda uning izchil fikr yuritishi, aqliy va amaliy operatsiyalari hamda harakatlarining izchilligi o‘ziga bog‘liq bo‘ladi”²¹.

Mustaqil ta’lim – bu ta’lim olishning alohida tizimli yondashishga asoslangan mustaqil ishlar yig‘indisidir - deb ta’rif beradi A.K.Bushlya².

Pedagogika fanlari doktori N.A.Muslimov ta’kidlaydiki, “Mustaqil ta’lim (avtodidaktika) - bilimlarni o‘zlashtirish, tasavvurlarini rivojlantirish, tuShunchalar, ko‘nikma va malakalarni hosil qilish bo‘yicha o‘quv jarayonining sub’ektiv maqsadiga muvofiq muntazam, mustaqil hamda avtonom faoliyatni tashkil etish demakdir. Mustaqil bilim olishda avtonomlik – o‘qitish maqsadlari, tamoyillari, mazmuni, metodi va vositalarini aniqlash, tanlash, ularni qiynalmasdan hamda tashqaridan yordamsiz amalga oshirish qobiliyatidir. Mustaqillik – shaxsning alohida xususiyati, layoqati, faolligi, e’tiborini jamlashga qobiliyatliligi, qo‘yilgan maqsadga erishish uchun bor kuchini jalb etishi kabilarda amalga oshadi¹.

Muallif mustaqil bilim olishning muhim xususiyatlari sifatida quyidagilarni ko‘rsatadi: avtonomlik - o‘qitish maqsadlari, tamoyillari, mazmuni, metod va vositalarini aniqlash hamda tanlash, ularni qiynalmasdan va tashqaridan yordamsiz amalga oshira olish qobiliyati. Avtonomlik mustaqil bilim olish hisoblanadi, unga muammoli o‘qitish, tadqiqotchilik metodi asosida ish ko‘rish sifatida qarash mumkin.

Mustaqil bilim olish texnologiyasi va mustaqil bilim olish sabablari bir- biri bilan bog‘liqdir: aniq natijaga erisha olishiga ishonmaslik talabaning mustaqil bilim olishdan boshqa har qanday sababdan ko‘ra ko‘proq ko‘nglini sovutadi².

²¹ Сластенин В.А. О моделировании образовательных технологий. // Наука и школа. - 2000.-№4. - С. 48б.

² Бушля А.К. О самообразование // Педагогика. 1989. №2. - С. 16.

¹ Муслимов Н.А. Бўлажак касб таълими ўқитувчисини касбий шакллантириш. Монография. Тошкент. 2004. ЎзФА «ФАН». - 176 б. С. 33 б.

² Ўша адабиёт. С. 34 б.


37

Mustaqil ta’lim materiyallarini (topshiriqlari) Ishlab chiqish

o‘quv axboroti sig‘imini mustaqil o‘qish asosida kengaytirish