Vazirligi I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

27-rasm. Yer bozorida muvozanat holat.

^{Yerga bo`lgan talab chizig`i} D ^{(yer unumdorligining pasayish qonuniga} ko`ra) manfiy yotiqlikka ega.
Yer taklifi chizig`i S ni talab chizig`i <sup>D1</sup> bilan kesishgan nuqtasi <sup>E1</sup> yer bozoridagi muvozanat holatini bildiradi. <sup>P1</sup> muvozanat renta bo`lib, u har oyda ijarachi tomonidan er egasiga to`lanadi. <sup>P1E1QE 0</sup> to`rtburchak yuzi barcha yerdan foydalanish uchun to`lanadigan umumiy renta. Agar asosiy mahsulot bug`doy bo`ladigan bo`lsa, bug`doyga bo`lgan talabning ortishi, yerga bo`lgan talabning
ortishiga olib keladi <sub>D3 </sub> , natijada bir gektar yerga to`lanadigan renta ^P1 dan ^P3 ga
ko`tariladi. Ushbu holat umumiy (absolyut) renta <sup>0P3E3QE</sup> to`rtburchak yuziga teng bo`ladi. Agar bug`doyga bo`lgan talab kamaysa, har oyda to`lanadigan renta ham kamayadi va umumiy renta qiymati ^{0P2 EQE} to`rtburchak yuzigacha kamayadi.
Ko`rinib turibdiki, taklif absolyut elastik bo`lmaganda yer rentasi asosan unga bo`lgan talabga bog`liq.
Differentsial renta. Absolyut rentani qaraganimizda, yerning sifati, joylashuvi bir xil deb faraz qilgan edik. Haqiqatda esa yerlar hosildorligi bo`yicha hamda joylashuviga ko`ra bir-biridan farq qiladi.
Faraz qilaylik, tabiiy hosildorligi bo`yicha 3 xil yer bo`lsin, ya’ni, yaxshi, o`rtacha va yomon yerlar. Bu yerlarning hosildorligi har xil bo`lganligi uchun, ularning teng o`lchamdagi uchastkalariga teng miqdorda kapital va mehnat
sarflasak, turli xil natija olamiz. Hosildorligi yuqori bo`lgan erdan, boshqa yerlarga nisbatan ko`proq hosil olamiz va bu ortiqcha olingan hosil yerning faqat tabiiy hosildorligi bilan bog`liqdir. Yaxshi hosildor yerga renta o`rtacha yer rentasiga ko`ra yuqori, o`rtacha yer rentasi esa yomon yer rentasiga ko`ra ko`p bo`ladi, yomon yer egasi esa sof iqtisodiy (absolyut) renta oladi (28-rasm).
Eng yaxshi er egasi har bir gektar erdan har oyiga differentsial renta <sup>P</sup><sub>1</sub> ni oladi, o`rtacha er egasi - ^P₁ rentani. Yomon erning rentasi nolga teng. biz bu erda yaxshi, o`rtacha va yomon erlarning o`lchami teng deb faraz qildik. Xuddi shunga o`xshash differentsial rentalarni erlarning joylashuviga ko`ra ham aniqlash mumkin.

Q