Vazirligi I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

28-rasm. Differentsial renta.

1

1
Biz yuqorida erlarni tabiiy hosildorligi bo`yicha rentalarni ko`rdik. Lekin, yer hosildorligini unga qo`shimcha kapital sarflab ham (masalan, optimal darajada o`g`it berish, yangi agrotexnikani qo`llash) oshirish mumkin. Masalan, yaxshi yerga qo`shimcha kapital sarflasak, u quyidagi oqibatlarga olib kelishi mumkin: a) qo`shimcha kapital ishlab chiqarish samaradorligini oshirishi mumkin (bu holda yer rentasi ^P1 dan P^* ga oshadi); b) sarflangan qo`shimcha kapital ishlab chiqarish samaradorligini kamayishiga olib keladi (bu holda yaxshi yer rentasi pasayib P<sup>'</sup> ni tashkil etadi). Bordi-yu, qo`shimcha kapital sarfi samaradorlik darajasini o`zgartirmasa, yer rentasi ham o`zgarmaydi.
Yer narxi. Yer narxi yer rentasini kapitalizatsiya qilish yordamida aniqlanadi. <sup>Faraz qilaylik, ma’lum bir yer uchastkasi o`lchami yer egasiga bir yilda</sup> P <sup>renta</sup> (so`mda) keltirsin. Yer qiymatini aniqlashda yer egasi uchun alternativ qiymatdan foydalaniladi. Yer narxi shunday pul miqdoriga tengki, agar uni bankga qo`ysak, undan olinadigan foyda ushbu yerdan olinadigan foydaga teng bo`lsa. Demak, yer narxi kelajakda olinadigan yer rentasining diskontirlangan (keltirilgan) qiymatiga teng:
 _Pk


^{Påð  }1  i^{k .}

k 1
Yer narxi - bu kapitalni muddatsiz qo`yish demakdir.

^Agar k   ^bo`lsa,
1
^1  i<sup> k


 0,</sup> u holda

^{bu erda Pk -} k ^{- yil rentasi;
P}Њр



 _
k 1
P_k
1 i^k
 ^P ,
i

i - ssudaning bozor foiz stavkasi.
Agar renta 1000 so`m bo`lsa, ssudaning bozor foiz stavkasi 5% bo`lsa,
yerning narxi <sub>P </sub> <sup>1000</sup> <sub></sub> <sup>100000</sup> <sub> 20000</sub> so`m bo`ladi.
<sup>åð</sup> 5% 5
Haqiqatdan qaraganda renta ijarachining yer egasiga to`laydigan ijara haqining bir qismi hisoblanadi. Ijara haqi tarkibiga rentadan tashqari yer ustidagi inshootlarning amortizatsiyasi hamda yerga qo`yilgan kapital foizi kiradi. Yer egasi yer ustiga qandaydir qurilish qilgan bo`lsa yoki inshootlar qurgan bo`lsa, ularning qiymatini qoplashi kerak, xuddi shunday, agar kapital sarflagan bo`lsa, ushbu kapitalga foiz olishi kerak. Yer egasi ushbu kapitalni bankga qo`yib foiz olishi mumkin edi.
Misol 1. Fermer xo`jaligida bug`doy etishtirish funktsiyasi quyidagi ko`rinishga ega: Q  400 x  2  x² .
^Q - bug`doy ishlab chiarish hajmi er maydoni x ga bog`liq. Bir tsentner bug`doyning narxi 20 so`m. Agar fermerning er maydoni 30 gektar bo`lsa, u er

egasiga qancha miqdorda renta to`laydi? Agar foiz stavkasi bir yilda 10% bo`lsa, bir gektar er narxi necha so`mga teng bo`ladi?
Echish. Ma’lumki, raqobatlashgan bozorda resurs (ya’ni, er) narxi uning pulda ifodalangan chekli mahsulotiga teng, ya’ni

^dQ  MP
 400  4  X .

dX ^x
Erning puldagi chekli mahsuloti:


MRP  8000  80 X .
Er maydoni 30 gektar bo`lgani uchun
MRP  8000  80  X  8000  80  30  8000  2400  5600 so`m.
Demak, fermer har bir gektar er uchun 5600 so`m renta to`laydi. Fermerning umumiy daromadi:
R  400 X  2  X ²  20  204000.
Er narxi=ijara to`lovlari/Foiz stavkasi=5600/0,1=56000 so`m bir gektari uchun.