Vazirligi I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

Mehnat munosabatlari va mehnat resurslaridan foydalanish

ko`rsatkichlari.
Ishlab chiqarish omillari bozori deganda, mehnat, xom ashyo, kapital, er va boshqa ishlab chiqarish resurslari bozori tushuniladi. Resurslar bozoridagi talab va taklif iste’mol tovarlari bozori ta’sirida shakllanadi. Shuning uchun ham resurslarga bo`lgan talab hosila talab bo`lib, firmaning ishlab chiqarish hajmidan va uning harajatlariga bog`liq.
Ishchi kuchiga bo`lgan talabni alohida firma uchun qaraymiz. Bozor (tarmoq) talabini aniqlash uchun tarmoqqa qarashli firmalar talablari yig`ib chiqiladi.
Qo`shimcha yollangan bitta ishchi kuchidan olinadigan qo`shimcha daromad

mehnatning chekli daromadliligi deyiladi va u
MRP_L
orqali belgilanadi.

Mehnatning chekli daromadliligi MRP_L ning iqtisodiy ma’nosi shundan
iboratki, ya’ni u qo`shimcha bir birlik ishchi kuchidan foydalanib qo`shimcha
ishlab chiqarilgan mahsulot hajmini (MP_L ) , qo`shimcha bir birlik ishlab
<sup>chiqarilgan mahsulotdan olinadigan qo`shimcha daromad</sup> MR ^{ga ko`paytirish} orqali aniqlanadi:

bu erda

MRP_L
MRP_L  MP_L  MR , (1)

• 
  mehnatning chekli daromadliligi;
  

MP_L - mehnatning chekli mahsuloti;
MR ^{- chekli daromad.}
Ushbu muhim bo`lgan (1) munosabat iste’mol bozori raqobatlashganmi yoki yo`qmi har qanday raqobatlashgan omillar bozori uchun o`rinlidir.
Masalan, kapital bozori uchun:

bu erda
MRP_K
MRP_K  MP_K  MR,

• 
  kapitalning chekli daromadliligi;
  

MP_K - kapitalning chekli mahsuloti;

MR ^{- chekli daromad.} Er bozori uchun:


MRP_t

 MP_t  MR .

Raqobatlashgan bozor sharoitida chekli daromad bozor narxiga teng, ya’ni

MR  P
bo`lgani uchun, chekli mehnat daromadliligi quyidagicha aniqlanadi:

MRP_L  MP_L  P. (2)
Chekli daromadning kamayish qonuniga ko`ra, mehnatning chekli mahsuloti

ish vaqti uzayishi bilan kamayib boradi. Demak, ham pastga qarab yo`nalgan bo`ladi (2-rasm).
Harajat
MRP_L
chizig`i narx o`zgarmasa

t