Vazirligi I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

Talabning narx elastikligini hisoblash

Biz talabning narx elastikligini umumiy nuqtayi nazardan ko`rib chiqdik, endi uni qanday hisoblashni ko`rib chiqamiz. Iqtisodchilar talab miqdorining foizdagi
o`zgarishini narxning foizdagi o`zgarishiga nisbati shaklida talabning narx elastikligini hisoblashadi. Ya’ni:


Talabning narx elastikligi =

Masalan, faraz qiling muzqaymoq narxidagi 10 % o`sish muzqaymoqqa bo`lgan talab miqdorini 20 % ga kamaytirdi. Talabning narx elastikligini quyidagicha hisoblaymiz:

Talabning narx elastikligi = = 2
Bu misolda, talabning narx elastikligi 2 ga teng. Miqdordagi o`zgarish narxdagi o`zgarishga nisbatan 2 barobar ko`p.
Chunki talab miqdori narxga nisbatan teskari munosabatda, miqdorning foizdagi o`zgarishi narxning foizdagi o`zgarishiga nisbatan har doim qarama- qarshi bo`ladi. Bu misolda narxning o`zgarishi 10 % ga oshgan, talab miqdori o`zgarishi esa 20 % ga kamaygan.

O`rta nuqta metodi: elastiklik va foiz o`zgarishlarini hisoblashning yaxshiroq yo`li

Elastiklik va foiz o`zgarishini hisoblashning yaxshiroq yo`li bu talab egri chizig’idagi 2 nuqta orasidagi talabning narx elastikligini hisoblasangiz, muammoni tezda sezasiz: A dan B nuqtagacha bo`lgan elastiklik, B dan A gacha bo`lgan elastiklikdan farqlidek tuyuladi.
A nuqta: Narx=4$ miqdor=120 B nuqta: narx=6$ miqdor=80.
A dan B gacha yurilsa, narx 50%ga ko`tarilgan,miqdori 33%ga pasaygan talabning narx elastikligi =33/50 yoki 0.66. Bunga zid holda B nuqtadan A ga yurilsa narx 33% ga pasaygan miqdor 50% ga ko`tarilgan talabning narx elastikligi 50/33 yoki 1.5 . Bu farqlar yuzaga keladi, chunki foizlar o`zgarishi turli xil asosda hisoblanadi.
Bu muammoni yechishning 1 yo`li elastiklikni hisoblash uchun o`rta nuqta metodidan foydalanishdir. Foizning o`zgarishini hisoblash uchun standart jarayon boshlang’ich bosqich orqali o`zgarishlar bo`lishi mumkin. Bunga zid holda, o`rta nuqta metodi boshlang’ich va so`nggi bosqichlari orqali o`zgaruvchilarni bo`lish orqali foizda hisoblaydi. Misol uchun 5$ 4$ va 6$ o`rtasida o`rta nuqta. Shuning uchun , o`rta nuqta metodiga ko`ra 4dan 6 ga o`zgarish 40% li o`sish deb hisoblanadi. (6-4)/5*100=40 %; shunga ko`ra, 6 dan 4 ga o`zgarish 40% pastlashni anglatadi.
O`rta nuqta metodi o`zgarish yo`nalishidan qat’iy nazr bir xil javobni bergani uchun u tez-tez 2 nuqta orasida talabning narx egri chizig’ini hisoblashda foydalaniladi. Bizning namunada, A va B o`rtasida
o`rta nuqta: narx= 5$ miqdor=100
o`rta qiymat metodiga ko`ra, A dan B ga borganda narx 40% ga oshadi va miqdor 40% ga tushadi. Shu kabi, B dan A ga borganda
narx 40% ga tushadi va miqdor 40% ko`tariladi. 2 yo`nalishda ham talabning narx elastikligi 1 ga teng.
Quyidagi formula 2 nuqta orasida talabning narx elastikligi hisoblash uchun o`rta nuqta metodi bo`lib unda (Q1,P1) va (Q2,P2)lar belgilab olingan.
Talabning narx elastikligi =

Surat o`rta nuqta metodi orqali hisoblangan miqdordagi foiz o`zgarish. Mahraj o`rta nuqta orqali hisoblangan narxda foiz o`zgarishi. Agar sizga elastiklikni hisoblash shart bo`lsa, bu formuladan foydalanishingiz kerak.

Bu kitobda, biz kamdan – kam bu kabi hisoblashlarni ko`rsatamiz. Bizning maqsadimizning asosiysi uchun, elastiklik qanday ifodalanishidan ko`ra nimani ifodalanishi muhimroq.