Вазирлиги қарши давлат университети

Таржима худди хотинга ўхшайди: тўғри 
бўлса – чиройли эмас, чиройли бўлса – тўғри эмас»
. Бу мақол таржима 
санъатининг асосий хусусиятини, унинг заминидаги мавжуд зиддиятни жуда тўғри 
акс эттирган. Зеро, тўғри таржима этишни мақсад қилиб қўйган киши, кўпроқ, 
хижжалаб таржима қилишга, муддаоси чиройли таржима қилишдан иборат бўлган 
киши эса кўпроқ ўзини авторлаштиришга мойил бўлади. Ҳам тўғри ва ҳам чиройли 
таржимагина мукаммал ва идеал санъат асари бўла олади, бундай таржима 
яратишнинг ўзи эса чинакам санъатдир. Бундай санъат таржимондан тўғри 
2
Гак В.Г. , Григорьев Б.Б. Теория и практика перевода. Французский язык. М.: «Интердиалект», 2003, 9-бет.

---

9 
таржима қилиш доирасида чиройли таржима этишни ва чиройли таржима этиш 
доирасида тўғри таржима қилиш маҳоратини эгаллашни талаб этади. 
Таржимоннинг вазифаси сўз ва гапнинг умумий маъносини тўғри бера билиш 
эмас, балки автор услубининг ички энергиясидан келиб чиқадиган энг нозик 
хусусиятларни, чунончи, бадиий оҳанг, ҳаракат, сўз ва сўзлар бирикмаси замирида 
яшириниб ётган, «оддий» кўз билан кўриб бўлмайдиган семантик ҳодисани, ҳар 
бир авторнинг ўзига хос юмор яратиш хусусиятини, унинг сўз танлаш, сўз яратиш 
ва сўз бириктириш борасидаги новаторлигини, бадиий асарнинг энг муҳим хоссаси 
бўлган образликни, ҳар бир товуш, нуқта ва вергулнинг бадиий функциясини 
билиб ва тўғри акс эттиришдан иборат. Таржимон учун икки тилни мукаммал 
билиш, турмуш тажрибаси, бадиий маҳорат ҳамда ёзувчининг услубини тўла 
эгаллаш ва буни таржимада қайта тиклай олиш жуда зарур. Услуби бузиб таржима 
қилинган асарда ҳам асл нусҳада мавжуд ҳамма нарса мухайё бўлади: сўзлар ҳам, 
гаплар ҳам, воқеалар ҳам, сюжет, композиция ва образлар ҳам. Унда факат «кичик» 
бир деталь етишмайди, холос: у ҳам бўлса асарнинг бош қаҳрамони – ёзувчининг 
ўзи, унинг сиймоси, овози, юрак тепиши – яъни унинг услуби, маҳорати ва санъати.
Таржима жараёнида санъаткор сон-саноқсиз амалий мушкулотларга дуч 
келадики, бу ҳол, таржиманинг ижодий фаолият эканлиги туфайли, таржимондан 
ҳар бир муаммоли ҳолат ечимига ижодий ёндашишни талаб қилади. Асл нусхага 
ижодий муносабатда бўлишгина таржиманинг муаллиф мақсадига мувофиқ тарзда 
амалга оширилишида муҳим аҳамият касб этади.
Аммо тўла-тўкис адекватликка эришиш учун биргина маҳорат ва истъедод 
билан бўғлиқ ижодкорликнинг ўзи кифоя қилмайди. Илм-фан тармоқларининг 
ҳозирги даврдаги ривожланиш даражаси таржима амалиёти муаммоларининг чуқур 
илмий мушоҳада иштирокисиз ижобий ҳал қилинишини тақозо этмайди. Демак, 
аслият руҳини имкон қадар тўғри ва тўла акс эттирадиган таржима матни яратиш 
учун таржимон ҳам талантли бадиий сўз устаси, ҳам истъедодли таржимашунос-
олим бўлиши керак. 
Хулоса 
Таржима – тиллар орасидаги воситачиликка йўналтирилган ўзига хос адабий 
фаолият, яъни тилларнинг ранг-баранглик хусусияти асосида пайдо бўладиган 
маданиятлараро мулоқот тўсиқни енгиб ўтиш жараёнидир. Таржима фаолияти шу 
қадар серқирраки, усиз ҳаётимизнинг бирон жабҳасини ҳам тасаввур қила 
олмаймиз. Таржимонлик фаолияти ўзининг бой тарихига эга бўлиб, фақат ХХ асрга 
келиб фан сифатида олимлар томонидан тан олинди ва тадқиқ қилина бошланди.
Ҳозирги пайтда таржима назарияси бир неча бўлимга бўлиб ўрганилади. 
Бунда юқорида кўрсатиб ўтилган методлардан ўрни билан фойдаланилади.