Вазирлиги абу райхон беруний номидаги тошкент давлат техника

12 – маъруза .
Маъруза режаси

1. Электр системасида реактив қувват баланси ва унинг кучланиш билан боғлиқлиги.

2. Юкламанинг ростлаш эффекти.
3. Реактив қувват истеъмолчилари.
4. Тармоқни лойиҳалаштиришда реактив қувват балансини таъминлаш.


Таянч сўзлар: Кучланишнинг оғиши; кучланишнинг тебраниши; реактив қувватни компенсациялаш; ростлаш эффекти; компенсатор.
(Адабиётлар: 1-4, 6-9, 12-14).


12.1. Реактив қувват баланси ва унинг кучланиш билан боғлиқлиги

Вақтнинг ҳар бир моментида ишлаб чиқарилаётган ва истеъмол қилинаётган электроэнергиянинг тенглиги фақатгина актив қувватнинг эмас, балки реактив қувватнинг ҳам ишлаб чиқарилаётган ва истеъмол қилинаётган қийматларининг тенглигини билдиради. Бу шартни қуйидагича ёзиш мумкин:

Р_г =Р_и=Р_ю=Р ; (9.1)
Q_г=Q_и=Q_ю=Q . (9.2)
Бу ерда Р_г ва Q_г - станциянинг ўз эҳтиёжларини ҳисобга олмагандаги ишлаб чиқарилаётган актив ва реактив қувват; P_и ва Q_и- истеъмол қилинаётган умумий актив ва реактив қувватлар; Р_ю ва Q_ю - актив ва реактив юкламалар; Р ва Q - тармоқлардаги умумий актив ва реактив қувват исрофлари.
(9.1) ва (9.2) тенгламалар актив ва реактив қувватлар баланси тенгламаси дейилади. Бутун система бўйича реактив қувват балансига кучланиш боғлиқ. Электр тармоғи тугунларидаги кучланишлар ўртача қийматдан маълум даражада фарқ қилади. Бу фарқ тармоқнинг тузилишига, юкламаларга ва бошқа кучланиш тушишига сабаб бўладиган факторларга боғлиқ. Бутун система учун реактив қувват баланси реактив қувват манбаъларининг қувватига қўйиладиган талабни белгиламайди. Зарур бўлган реактив қувватни бутун система учун ёки унинг исталган алоҳида қисми учун олиш имконияти борлигини ҳисобга олиш керак.
Реактив қувват балансининг бузилиши тармоқда кучланиш қийматининг ўзгаришига олиб келади. Агар ишлаб чиқарилаётган реактив қувват истеъмол қилинаётганидан катта бўлса (Q_и..чQ_и), тармоқда кучланиш ортади. Аксинча, реактив қувват етишмаётган бўлса, унда тармоқда кучланиш пасаяди.
Актив қувват етишмайдиган энергосистемаларда одатда кучланиш номинал қийматидан кам бўлади. Актив қувват баланси бажарилиши учун етишмаётган актив қувват ортиқча актив қувватга эга бўлган қўшни энергосистемадан олинади.
Одатда актив қувват етишмайдиган энергосистемаларда реактив қувват ҳам етишмайди. Лекин, етишмаётган реактив қувватни қўшни энергосистемадан олмасдан, шу системанинг ўзига ўрнатилган компенсацияловчи қурилмаларда ишлаб чиқариш фойдалироқдир.