Vazirlar mahkamasi huzuridagi toshkent islom universiteti xodjayeva m. S

Bog’lanishlar tahriri 

---

26 
Bog’lovchi yuklagich bog’lanishlarni o’rnatish, ko’chirish, kerak bo’lsa 
kutubxonadan avtomatik izlashlarni amalga oshirib, tayyor programmani bevosita 
operativ xotiraga yuklaydi. 
Bog’lanishlar tahriri bog’lovchi yuklagichdan farqli ravishda tashqi 
bog’lanishlari hal qilingan programma variantlarini tayyorlab yuklanuvchi modul 
yoki bajariluvchi programmalarni yaratadi va ularni fayl ko’rinishida diskga yoki 
kutubxonalarga yozib qo’yadi. Bunday programmani yuklash uchun oddiy 
ko’chiruvchi yuklagichdan foydalanish mumkin. Yuklagichga barcha nisbiy 
adreslarga 
programma 
boshlang’ich 
adresini 
qo’shishi yetarli, ya’ni
modifikatsiya qilinishi kerak bo’lgan barcha adreslar programma boshlang’ich 
adresiga nisbatan qiymat oladi va tashqi nomlar jadvaliga xojat qolmaydi. 
Bog’lovchi yuklagich va bog’lanishlar tahriri o’rtasidagi farq quyidagi rasmda 
keltirilgan. 
Bog’lanishlarni o’rnatishning shunday usuli borki, unda qismprogrammaga 
bog’lanish shu programmaga birinchi murojaat vaqtida amalga oshiriladi. Bunday 
bog’lanishga dinamik bog’lanish yoki dinamik yuklash deyiladi.
Yuklagich haqida gapirganda «Yuklagichning o’zi operativ xotiraga 
qanday yuklanadi?» savoli tug’ilishi mumkin. Agar yuklagich operatsion tizim 
tomonidan yuklanadi desak, operatsion tizimni nima yoki kim yuklaydi?
Bu savollarga javob variantlari quyidagicha: agar mashina xotirasi «bo’sh» 
deb hisoblasak, u holda ilk programmaning yuklanish adresi sifatida birorta 
o’zgarmas absolyut adresni olishimiz mumkin. Odatda bu programma sifatida 
OS bo’lib va u oldindan belgilangan joyni egallaydi. Demak, bizga bu ishni 
amalga oshirish uchun absolyut yuklagich kerak. 
Yuklagichning ob’ekt kodini operativ xotiraga operator tomonidan 
«qo’lda» kiritilishi mumkin, boshqa usulda absolyut yuklagich operativ xotirada 
doimiy ravishda rezident sifatida saqlanadi (doimiy xotira qurilmasi-DXQ). 
Ma’lum bir signallar kelganda «tizim starti» ishga tushadi. Bunda DXQ dan 
absolyut yuklagich operativ xotiraga o’qiladi va ishga tushadi, yoki DXQni 

---

27 
o’zida bajariladi. Absolyut yuklagich vazifasi tashqi qurilmadan bitta yozuvni 
o’qib boshqaruvni unga berishdir. Bu yozuvda yuklash jarayonini amalga 
oshiruvchi buyruqlar bo’ladi. Agar bu buyruqlar bitta yozuvga sig’masa har bir 
yozuvda keyingi yozuvni yuklash buyrug’i bo’ladi va hakozo. Birinchi 
yuklanuvchi yozuvni odatda o’rab oluvchi yuklagich deyiladi Bunday 
yuklagichlar bo’sh mashinada ishlashi mo’ljallangan har bir ob’ekt programma 
boshlanishida bo’lishi kerak. Odatda bunday programmalar sifatida operatsion 
sistemaning boshlang’ich yukligich programmalari bo’ladi.