Shteyner teoremasi.
Ixtiyoriy o„qqa nisbatan jismning inersiya
momenti
2
0
md
J
J
,
35
bu yerda J
0
– shu jismning berilgan o„qqa parallel va og„irlik markazidan
o„tuvchi o„qqa nisbatan inersiya momenti;
d
- o„qlar orasidagi masofa; m –
jismning massasi.
Aylanayotgan jismning o„qqa nisbatan impuls momenti
L=J
.
Impuls momentining saqlanish qonuni
n
i
const
L
1
1
,
bu yerda L
i
– tizim tarkibiga kiruvchi i – jismning impuls momenti.
Ikkita o„zaro ta‟sirlashuvchi jismlar uchun impuls momentining
saqlanish qonuni
1
2
1
2
1
1
1
1
2
2
1
1
J
J
J
J
,
bu yerda J
1
, J
2
,
1
,
2
– jismlarning o„zaro ta‟sirgacha bo„lgan inersiya
momentlari va burchak tezliklari;
,
,
1
2
1
1
J
J
1
2
1
1
.
o„zaro ta‟sirdan keyingi o„sha
kattaliklar.
Inersiya momenti o„zgaradigan bitta jism uchun impuls momentining
saqlanish qonuni.
2
2
1
1
J
J
,
bu yerda J
1
va J
2
boshlang„ich va oxirgi inersiya momentlari ;
1
va
2
–
jismning boshlang„ich va oxirgi burchak tezliklari.
Qo„zgalmas o„qqa nisbatan qattiq jism aylanma harakat dinamikasining
asosiy qonuni.
),
(
J
d
Mdt
bu yerda M – dt vaqt davomida jismga ta‟sir etuvchi kuch momenti; J –
jismning inersiya momenti;
- burchak tezlik ;
J
- impuls momenti.
Agar kuch momenti va inersiya momenti o„zgarmas bo„lsa, u holda bu
tenglama quyidagi ko„rinishda yoziladi.
J
t
М
.
Inersiya momenti o„zgarmas bo„lgan holda aylanma harakat
dinamikasining asosiy qonuni quyidagi ko„rinishni oladi.
M=J
,
bu yerda
- burchak tezlanish.
Aylanayotgan jismga ta‟sir etuvchi M o„zgarmas kuch momentining
ishi
A=M
.
36
Bu yerda
- jismning burilish burchagi.
Jism aylanayotganda erishiladigan oniy quvvat
N=M
Aylanayotgan jismning kinetik energiyasi
2
2
1
J
Т
.
Tekislik bo„ylab sirpanishsiz dumalayotgan jismning kinetik energiyasi
2
2
2
1
2
1
J
m
T
,
bu yerda
2
2
1
m
- jismning ilgarilanma harakat kinetik energiyasi;
-jism
inersiya markazining tezligi,
2
2
1
J
- jismning inersiya markazidan o„tuvchi
o„q atrofidagi aylanma harakat kinetik energiyasi.
Jism aylanishida bajariladigan ish va uning kinetik energiyasining
o„zgarishi quyidagi munosabat orqali bog„langan
2
1
2
2
2
1
2
1
J
J
А
.
Aylanma harakat dinamikasini xarakterlovchi kattaliklar va bu
harakatni ifodalovchi tenglamalar, ilgarilanma harakatning mos kattaliklari
va formulalariga o„xshashdir.
Bu o„xshashlik quyidagi jadvalda namoyon bo„ladi:
Ilgarilanma harakat
Aylanma Harakat
Dinamikaning asosiy qonuni
1
2
m
m
t
F
ma
F
1
2
J
J
t
M
M=J
Saqlanish qonuni
Impulsning
n
i
i
i
const
m
1
Impuls momentining
const
J
i
i
n
i
1
Ish va quvvat
A=FS
N=F
A=M
N=M
Kinetik energiya
2
2
1
m
T
2
2
1
J
T
37
Do'stlaringiz bilan baham: |