Вапаев Рустамнинг

17. Шахснинг индивидуал-типологик хусусиятлари
Психологияда шахс субъект фаолияти ва мулоқотида шахс томонидан орттирилган тизимли (ижтимоий) сифат бўлиб, шахсда ижтимоий муносабатларни ифодалаш ўлчовини тавсифлайди.
Ҳар бир шахснинг шахси фақат унинг индивидуаллигини шакллантирувчи, инсоннинг ўзига хослигини, унинг бошқа одамлардан фарқини ташкил етувчи психологик хусусият ва хусусиятларнинг ўзига хос бирикувига ега. Индивидуаллик temperament, характер, одатлар, устун турувчи қизиқишлар хусусиятларида, билиш жараёнлари (идрок, хотира, тафаккур, тасаввур) сифатларида, қобилиятларда, фаолиятнинг individual услуби ва бошқаларда намоён бўлади.
Шахс тузилишидаги биологик ва ижтимоий жиҳатлар.
Ендопсихика (биологик) шахс субструктураси сифатида инсоннинг нейропсихик ташкилоти билан аниқланган инсон шахсининг ички механизми каби руҳий елементлар ва функсияларнинг ички ўзаро боғлиқлигини ифодалайди. Екзопсихика (ижтимоий) инсоннинг ташқи муҳитга муносабати билан белгиланади, яъни шахсга қарама-қарши бўлган нарсаларнинг бутун соҳасига, шахснинг у ёки бу тарзда алоқадор бўлиши мумкин. Ендопсихикага рецептивлик, хотира хусусиятлари, фикрлаш ва тасаввур қилиш, иродавий ҳаракат қобилияти, импулсивлик ва бошқалар киради. екзопсихика еса-инсоний муносабатлар тизими ва уларнинг тажрибаси, яъни қизиқишлар, майллар, идеаллар, ҳукмрон туйғулар, шаклланган билимлар ва бошқалар.
Инсон шахсига кирадиган биологик ижтимоий бўлади.Табиий органик жиҳатлар ва хусусиятлар инсон шахсининг индивидуаллиги таркибида ижтимоий аниқланган елементлар сифатида мавжуд. Табиий (анатомик, физиологик ва бошқа сифатлар) ва ижтимоий шакл бирлиги ва шахснинг мустақил субструктураси сифатида бир-бирига механик равишда қарши тура олмайди.Шундай қилиб, индивидуаллик таркибида ҳам табиий, ҳам биологик, ҳам ижтимоий аҳамиятга ега еканлигини еътироф етган ҳолда, инсон шахсидаги биологик субструктураларни ажратиб бўлмайди, уларда улар аллақачон ўзгарган шаклда мавжуд.Инсон шахсига кирадиган биологик ижтимоий бўлади.Табиий органик жиҳатлар ва хусусиятлар инсон шахсининг индивидуаллиги таркибида ижтимоий аниқланган елементлар сифатида мавжуд. Табиий (анатомик, физиологик ва бошқа сифатлар) ва ижтимоий шакл бирлиги ва шахснинг мустақил субструктураси сифатида бир-бирига механик равишда қарши тура олмайди.
Шундай қилиб, индивидуаллик таркибида ҳам табиий, ҳам биологик, ҳам ижтимоий аҳамиятга ега еканлигини еътироф етган ҳолда, инсон шахсидаги биологик субструктураларни ажратиб бўлмайди, уларда улар аллақачон ўзгарган шаклда мавжуд. Шахс тузилиши характер, temperament ва қобилиятлардан иборат.
Характер тушунчаси.
Юнон тилидан таржима қилинган "белги" - "қувлашмачоқ","белги". Дарҳақиқат, характер инсон жамиятда яшар екан, ўзига хос белги касб етади.
Характер-шахснинг барқарор individual хусусиятлари мажмуи бўлиб, у шахс учун хулқ-атворнинг типик йўлларини белгилаб, фаолият ва мулоқотда ривожланади ва намоён бўлади.
Характернинг шаклланиши шахснинг ижтимоий гуруҳлар ривожланишининг турли даражаларига қўшилиши шароитида юз беради.
Инсоннинг характери ҳар доим кўп қиррали. Бироқ, изоляцияда мавжуд бўлмаган, бир-биридан алоҳида-алоҳида, аммо бир-бирига боғланган хусусиятлар ёки томонларни таъкидлаш мумкин.
Характернинг тузилиши унинг individual хусусиятлари ўртасидаги мунтазам муносабатда бўлади. Агар kishi қўрқоқ бўлса, у ташаббускорлик (таклиф ёки ҳаракатнинг ноқулай бурилишидан қўрқиш учун), қатъият ва мустақиллик (қарор қабул қилиш шахсий жавобгарликни назарда тутади), фидокорлик ва сахийлик (бошқа шахсга ёрдам бериш унинг учун хавфли бўлган ўз манфаатларига путур етказиши мумкин). Бироқ, одам қўрқоқ томонидан табиат, сиз кутиш мумкин деградацияси ва обсеқуиоуснесс (кучли), сертификатлаштириш учун ариза юбориш (йўқ бўлиши учун "қора қўйлар"), очкўзлик (ҳимоя қилиш учун, ўзингизни молиявий учун келажак), тайёр хиёнат (камида, екстремал ҳолатлар учун хавфли унинг хавфсизлик), зийраклик ва еҳтиёткорлик. Бироқ, ҳар доим ҳам қўрқоқ одам бундай йўл тута олмайди, ҳатто ўзини қўпол тута олади, шу билан унинг қусурини тўса олади, лекин, албатта, юқоридаги фазилатлар устун бўлади.
Характер хислатлари орасида баъзилари асосийлари сифатида ҳаракат қилиши мумкин. Ҳаётда тўлиқ белгилар ва қарама-қаршиликлар мавжуд. Ажратиш мумкин қаттиқ белгилар камида айрим турлари бор.
Инсоннинг характери ўзини намоён қилади:
1. У бошқа одамларни муомала тарзда;
2. Инсоннинг ўзига бўлган муносабати характери учун аҳамиятли;
3. Характер шахснинг холатга муносабатида очиб берилади;
4. Характер инсоннинг нарсаларга бўлган муносабатида намоён бўлади.
Характер хусусиятларининг аксентуацияси.
Муайян характер хислатининг миқдорий ифодаси чегаравий қийматларга етганда ва меъёрнинг ҳаддан ташқари чегарасида бўлганда характернинг аксентуацияси содир бўлади.
Характернинг аксентуацияси унинг individual хусусиятларини мустаҳкамлаш натижасида меъёрнинг екстремал вариантларидир.
Жуда ноқулай шароитларда характернинг аксентуацияси патологик касалликларга ва шахснинг хулқ-атворидаги ўзгаришларга, психопатологияга олиб келиши мумкин, аммо уни патологияга камайтириш ноқонуний ҳисобланади.
Шахс хусусиятлари (шахс хусусиятлари, шахс хусусиятлари) - шахснинг ички (ёки ундан ҳам аниқроқ, чуқур) хусусиятларини тасвирловчи хусусиятлари ва хусусиятлари. Агар уларнинг хатти-хусусиятлари ҳақида билиш керак бўлган, нима, алоқа, ва муайян вазиятларга жавоб емас, балки махсус ҳозир, лекин бир kishi билан узоқ муддатли алоқаларни давомида.
Шахс хусусиятлари биологик ва ижтимоий табиатга ега бўлган чуқур хусусиятларни ўз ичига олади ва янада юзаки, вазиятли кўринишларни аниқлайди.
Виждонлилик, шахсий хислат сифатида муайян вазиятда ишни тугатишга тайёрлик сифатида намоён бўлади.Ижобий шахс хусусиятлари кўпинча деб аталади: шахс хусусиятлари.Шахс хусусиятлари сифатида қандай шахс хусусиятларини таснифлаш мумкин? Бу шахсий хусусиятлари учун амал қилмайди, деб таъкидлаш осонроқ бўлади. Шахс хусусиятлари тавсифловчи хусусиятлар емас:
Инсонга субектив муносабат (ғайриоддий, ажабланарли, ёқимсиз).
Инсоннинг жисмоний сифатлари (епчил, чиройли).
Ижтимоий хусусиятлари ва "сафлари" (тажрибали, доно, ишлаб чиқаришда илғор, Муқаддас, маърифатли).
Вазиятли (чарчаган) ёки кайфиятга боғлиқ (пасткаш ёки радиацион бахт) каби инсоннинг вақтинчалик, беқарор ҳолати. Тез танланиши мумкин бўлган позициядан фарқли ўлароқ, шахс хислати тез ўзгармайди. Шахс хислати фақат кўриб чиқилиши, ишлатилиши ёки енгилиши мумкин бўлган ўзгармас ҳолатдир. Ташқаридаги об-ҳавога ўхшайди: биз уни ўзгартира олмаймиз, лекин ёмғир ёғса, соябон олиб, керакли жойга боришимиз мумкин.
Мен сизга кишилик хусусиятлари тўлиқ рўйхатини бериши мумкин? - Шахс хусусиятларининг тўлиқ, "тўғри" рўйхатини яратиш мумкин емас: бир томондан, у чексиздир (фақат тилнинг имкониятлари ва егасининг тасаввурлари билан чекланган), бошқа томондан, бу рўйхат муайян тадқиқотнинг ўзига хос еҳтиёжлари учун яратилган ва шунинг учун ҳар доим ўзбошимчалик билан.
Кеттелл Г. Аллпорт ва Х томонидан тузилган турдаги луғатларда ёки психиатрик ва психологик адабиётларда топилган шахс хусусиятларининг барча номларини йиғиш билан бошланди. Олинган номлар рўйхати (4,500 хусусиятлари) аниқ синонимларни бирлаштириб, 171 кишилик хусусиятларига туширилди. шахс хислати professional ходимлар
Бундан ташқари, инсоннинг муайян вазиятли хусусияти унинг танланган позицияси ёки барқарор хусусиятми, дейиш ҳар доим ҳам мумкин емас. Позиция-бу танловдир, у инсон томонидан танланган муайян фикрлаш ва муносабатдир, кейин шахс хусусиятлари барқарор шахс хусусиятларидир. Тез танланиши мумкин бўлган позициядан фарқли ўлароқ, шахс хислати тез ўзгармайди.
Агар kishi жабрланувчи каби ўзини туца, бу хусусиятми ёки вазиятли танловми? Бу саволга жавоб бериш учун турли вазиятларда одамни кузатишингиз керак. Шахс хусусиятларининг кўпчилиги бир вақтнинг ўзида маълум бир вақтдаги маълум бир маданиятга хос бўлган у ёки бу "preponderance" ни қайд етган ҳолда ҳам хусусиятлар, ҳам позицияларга боғланиши мумкин. Масалан, бугунги кунда истеъмолчи катталарнинг шахсий хислатидан кўра кўпроқ мавқега ега. Бир неча kishi, албатта, ҳар доим ўзлари ғамхўрлик ва ҳар доим фақат ўз ҳисобидан барқарор характерли улар бор, деб айтиш мумкин. Кўпинча, бир вазиятда ёки бошқа бир kishi бу ҳаёт йўлини тезда танлайди ва бошқа вазиятда у бошқача қарор қабул қилиши мумкин. Бироқ, биз ҳам баъзи одамлар онгли танлаш қилиш ва уларнинг барқарор одат қилиш, истеъмолчи ҳолатига риоя, деб айтиш мумкин. Ва бу маънода-шахсий хусусият.
Классик психологик тестларда ишлатиладиган шахс хусусиятларининг енг кенг тарқалган рўйхати: ММПИ, Кеттелл тести ва бошқалар. Кеттелнинг фикрича, булар, аввало: "яккаланиш-дилкашлик", ақллилик, "ҳиссий беқарорлик-ҳиссий барқарорлик", "тобелик-ҳукмронлик"," дадиллик - експрессивлик", "хулқнинг паст меъёрлилиги - хулқнинг юқори меъёрлилиги", "тортинчоқлик-жасорат", "қаттиқлик-сезгирлик", "ишончлилик-гумон", "амалийлик-хаёлпарастлик", "тўғрилик-дипломатия", "хотиржамлик-ташвиш", "консерватизм-радикализм", "конформизм - нонконформизм", "паст ўз-ўзини назорат қилиш - юқори ўз-ўзини назорат қилиш", "енгиллик - кескинлик", "етарли ўз-ўзини ҳурмат - етарли ўз-ўзини ҳурмат" (бирламчи синов омиллари), шунингдек "ташвиш", "екстраверсия - интроверсия", "сезувчанлик" ва "мувофиқлик" (иккиламчи синов омиллари).
Бу ҳаётда тегишли шахс хусусиятлари ро "йхати давом еттириш осон ко" ринади: бу етарлилик бор, ҳаракат, яхши наслчилик, самимийлик, мüкеммелиетçилиğи, дадиллик, ва бошқа ко " плаб.
Шахс хусусиятларининг бир-бири билан нафақат линиялаштириб, балки иерархик боғланганлиги туфайли аввало шахс хусусиятларининг изчил тизимини яратиш қийин. Мисол учун," Nodding", " Меоwинг "ва" кўзингизни милтилловчи " каби хулқ - атвор одатлари тинглаш белгиларини яратиш қобилиятининг таркибий қисмидир-юқори даражадаги кўникмалар ва одатлар. Ўз навбатида, тинглаш белгилари, тана ўзгаришлар ва сўз ўзгаришлар билан бирга, тинглаш кўникмаларини таркибий қисмлари бор. Ўз навбатида, аниқ тезислар билан сўзлашиш қобилияти билан бирга тинглаш қобилияти, фактлар ва ўзига хосликлар билан ишлаш қобилияти ва натижаларни жамлаш одати теран мулоқотнинг таркибий қисмлари бўлиб, у ўз навбатида самарали мулоқотнинг таркибий қисмидир. Самарали мулоқот самарали раҳбарликнинг бир қисми ва бошқалар.
Биг беш кишилик омиллар
Катта бешлик-инсон шахсининг диспозицион (инглизча диспозиция-мойилликдан) модели. Бу Г. Аллпорт, Г. Ейсенcк ва Р. Cаттел томонидан бошланган тадқиқот линияси давом етмоқда, ким шахс ҳисобга шахснинг биологик хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда, ижтимоий муҳитга мослашиш даражаси ва шаклида individual фарқлар ўлчовини характерлайди, деб тахмин.
Исмга кўра, model инсоннинг шахсиятига бешта умумий ва нисбатан мустақил хусусиятлар (диспозициялар)киради:
ехтраверсион,
хайрихоҳлик (дўстлик, келишувга келиш қобилияти),
cонсcиентиоуснесс (cонсcиентиоуснесс),
нейротизм (қарама-қарши қутб ҳиссий барқарорлик)
тажриба учун очиқлик (разведка).
Model тадқиқот доирасида олинган ўз-ўзини ҳисоботлардан (сўровномалар, сифат тарозилари), експерт баҳолашлар (хулқ-атворнинг ташқи кузатувчилари) ва хулқ-атвор маълумотларидан фойдаланган ҳолда емпирик тарзда олинган. Моделни қазиб олишнинг асосий статистик воситаси тадқиқот омилли таҳлилдир. Шундай қилиб, емпирик тадқиқотларда 5 та хусусият кўпинча нисбатан автоном омиллар сифатида намоён бўлади.
Компанияда ходимларни ишга қабул қилиш ва жойлаштириш муаммолари
Ходимларни ишга қабул қилиш ва жойлаштириш ташкилотнинг бошқарув жамоаси томонидан амалга ошириладиган енг муҳим бошқарув функцияларидан биридир. Ўрта даражадаги менежердан директоргача бўлган барча менежерлар ходимларни танлаш билан шуғулланадилар ва ходимларни танлаш уларнинг ишбилармонлик сифатларига мос равишда жойлаштирилиши билан бирга олиб борилади. Ишлаб чиқариш тизимида ҳам, бошқарув тизимида ҳам ходимларни ишга қабул қилиш ва жойлаштириш сифати кўп жиҳатдан компания ишининг самарадорлигига боғлиқ.
Сибавтомоторларда ходимларни ишга қабул қилиш ва жойлаштиришнинг асосий вазифаси бажарилган ишнинг талабларига қараб кадрларни optimal жойлаштириш муаммосини ҳал қилишдир. Ушбу муаммони ҳал қилишда ходимнинг ушбу ташкилотдаги айрим иш турларини бажаришга яроқлилигини ҳисобга олиш ва бундай яроқлилигини аниқлаш, бир томондан, муайян ишга бўлган талабларни белгилаш, иккинчи томондан, ходимнинг касбий, ишбилармонлик ва шахсий сифатларини ҳисобга олиш зарур.
Шундай қилиб, маълум бир ташкилотда ходимларни оқилона жойлаштиришдан мақсад ходимларни иш жойига тақсимлашдан иборат бўлиб, унда ходимнинг сифатлари ва у томонидан бажарилган ишга қўйиладиган талаблар ўртасидаги номувофиқлик ортиқча ёки кам иш юкламасисиз minimal бўлади.
Хизмат кўрсатиш соҳасида компанияда ходимларни ишга қабул қилиш раҳбарият томонидан амалга оширилади ва ишга қабул қилиш пайтида яратилган заҳирадан енг муносиб номзодлар танлаб олинади. Кўп ҳолларда, енг яхши сиз ушлаб ҳолатда ҳақиқий иш бажариш учун малакали бўлган ходим танлаш керак, тарғиб қилиш учун енг муносиб бўлган номзод ўрнига. Объектив танлов қарори, шароитга қараб, номзоднинг таълимига, касбий маҳоратига, аввалги иш тажрибасига ва шахсий фазилатларига асосланган бўлиши мумкин. Агар позиция техник билимлар ҳал қилувчи омил бўлган тоифага тегишли бўлса, унда таълим ва аввалги илмий фаолият енг муҳими бўлиши мумкин. Юқори лавозимлар учун, айниқса, юқори даражада, минтақалараро муносабатларни ўрнатиш қобилиятлари, шунингдек, номзоднинг юқори даражадаги бошлиқлар ва бўйсунувчилар билан мувофиқлиги асосий аҳамиятга ега. Номзодларни самарали танлаш инсон ресурсларини дастлабки сифат назорати шаклидир.
Кенг қамровли танлаш тизими жадвалда кўрсатилган усулларини ўз ичига олиши мумкин
Шахсий фазилатлар
Ходимларни танлаш усуллари
Standart "номзод маълумоти" шакли
Номзодлар ижро етиш учун, уларнинг қобилияти каби хусусиятлари бўйича баҳоланади, қатъият, ва interpersonal кўникмалар. Танланган марказлар томонидан қўлланиладиган бошқа усулларга қуйидагилар киради: тингловчилар гуруҳига оғзаки тақдимотлар, берилган ролни бажариш ва психологик тест.
Муваффақиятли фаолият учун психологик ва тиббий шарт-шароитларни ҳисобга олган ҳолда professional қобилиятни таснифлаш (Е. A. Климов бўйича)
Касбий қобилият-мақбул меҳнат самарадорлигига еришиш учун зарур бўлган психологик ва психофизик хусусиятлар ҳамда махсус билим, кўникма ва малакалар мажмуи.
Касбий қобилият туғма инсоний сифат емас. У муайян ижтимоий-иқтисодий шароитларда содир бўладиган узоқ муддатли касбий ишлар жараёнида шаклланади. Вақт ўтиши билан инсоннинг нафақат алоҳида функсионал тизимлари ва руҳий жараёнлари (касбий идрок, хотира, тафаккур ва бошқалар.) шаклланади, балки уларнинг шахси. Шахснинг маълум қиймат юналишлари, характери, мулоқот хусусиятлари ва бошқалар билан ижтимоий-касбий тури мавжуд. Кўпинча касб инсоннинг ташқи кўриниши (habitus) да ҳам ўз изини қолдиради.
E. A. Климов муваффақиятли фаолият учун психологик ва тиббий шарт-шароитларни ҳисобга олган ҳолда professional қобилиятнинг таснифини ишлаб чиқди:
фаолиятга амал қилиш - ҳеч қандай контрендикациялар бўлмаса;
яроқсизлик (вақтинчалик ёки доимий, амалда енгиб бўлмайдиган) - касб талабларига мос келмайдиган саломатлик ҳолатидаги оғишларнинг мавжудлиги;муайян фаолият соҳасига риоя қилиш-соғлиқ учун контрендикациялар йўқ ва муайян касбни танлаш имкониятини кўрсатадиган баъзи шахсий фазилатлар мавжуд;
шахсни аниқ фаолият тури (лар) га чақириш касбий қобилиятнинг енг юқори даражаси бўлиб, у инсоннинг фаолият талабларига мос келишининг аниқ белгиларининг мавжудлиги билан характерланади.
Пигмалион Таъсири
Термада Жорж Bernard Шаw томонидан олинган. Бу ўз-ўзини адо башорат учун синоними сифатида ишлатилади.
Robert Rosenthal ва Lenore Jacobson биринчи китобида бу тушунча ишлатилади, қайси талаба хатти ҳақида ўқитувчи тахминлар таъсирини тасвирланган. Original ўрганиш ўқитувчилар тахминлар манипуляция ва талабалар ИҚ бал уларнинг таъсирини баҳолаш жалб. Ушбу тадқиқотда 20 турли хил синфлардаги тасодифий танланган ўқувчиларнинг 18% ўқитувчилар томонидан илмий ютуқлар учун жуда юқори салоҳиятга ега деб таърифланган. Ўқитувчилар юқори тахминлар бор еди бошланғич мактаб ўқувчилари умумий ИҚ бал ва фикр ИҚ бал сезиларли ортади, уларнинг мактабда бошқа талабалар нисбатан қилди. Original тадқиқот кейинчалик услубий хатолар учун танқид қилинган бўлса-да, у талабаларнинг ўқув фаолияти самарадорлигини ўқитувчилар тахминлар таъсири ҳодисага катта еътибор қаратди.Хусусан, бу натижалар, айниқса, кам таъминланган оилалар фарзандларининг таълим-тарбиясига татбиқ етилиши аниқланди. Бу ноқулай болалар туфайли улар билан ишлаш ўқитувчилар кам тахминлар мактабларда ёмон, албатта, деб чиқди.
Пигмалион еффекти учун иккита тушунтириш таклиф қилинган. Cooper кўра, ўқитувчилар улар кам тахминлар бор кимга талабалар устидан камроқ назорат бор, деб ишонаман, талабалар нисбатан улар еришиш учун кутиш. Шунинг учун, уларнинг назоратини ошириш учун, ўқитувчилар кўпинча собиқ ҳақида таъсирли герибилдирим мурожаат, иккинчиси улар сарфлаб ҳаракат ҳақида ҳисобот қабул қилиш еҳтимоли кўпроқ еса. Баҳолашнинг бундай турлича ёндашувлари муваффақият муаллимлари кутмаган ўқувчилар ишончининг пасайишига, уларнинг саъй-ҳаракатлари ўқув натижаларига таъсир кўрсатишига олиб келиши мумкин. Бар-Тал кўра, ўқитувчиларнинг ўқувчилар ўқув фаолиятини кутишлари ўқитувчиларнинг ўқувчиларнинг муваффақият ёки муваффақияцизлик сабабларини идрок етишларига асосланади. Агар ўқитувчилар талабанинг муваффақияцизлигининг сабаблари барқарор деб ҳисобласалар, у талабанинг келажакда муваффақиятга еришишини ва бу еътиқодга мувофиқ ҳаракат қилишини кутишмайди. Кутишларнинг шаклланиши инсон табиатига муқаррар ҳамроҳ бўладиган ҳодисадир. Бироқ, фақат нотўғри ва / ёки мослашувчан тахминлар ўқитувчиларнинг самарали ишлашига тўсқинлик қилиши мумкин. Пйгмалион таъсирининг потенциал салбий таъсирини камайтиришнинг бир усули ўқитувчиларга бу ҳодисанинг мавжудлигини ва унинг оқибатларини тушунишга ёрдам беришдир.