Valyuta riskining iqtisodiy mohiyati, turlari va yuzaga kelish sabablari

2-rasm. Valyuta riskini paydo bo‘lish sharti
Valyuta mavqei — valyuta bozori ishtirokchisi (tijorat banklari, kompaniyalar) tomonidan chet el valyutasini oldi-sotdi operatsiyasini shuningdek, boshqa operatsiyalarni amalga oshirish natijasida chet el valyutasida ifodalangan talablarning yoki majburiyatlarning o‘zgarishiga olib keladigan valyuta bozori ishtirokchisining chet el valyutasidagi talablari yoki majburiyatlari o‘rtasidagi nisbatni ifodalovchi ko‘rsatkich.
Ochiq valyuta mavqei — valyuta bozori ishtirokchisining chet el valyutasidagi talablari uning chet el valyutasidagi majburiyatlari summasiga mos (teng) bo‘lmagan holatdagi valyuta mavqei.
Uzun valyuta mavqei — valyuta bozori ishtirokchisining chet el valyutasidagi talablarining summasi uning chet el valyutasidagi majburiyatlari summasidan ortiq bo‘lgan holdagi ochiq valyuta mavqei.
Qisqa valyuta mavqei — valyuta bozori ishtirokchisining chet el valyutasidagi majburiyatlarining summasi uning chet el valyutasidagi talablari summasidan ortiq bo‘lgan holdagi ochiq valyuta mavqei.
Ochiq valyuta mavqelarining jami summasi — barcha turdagi chet el valyutalari bo‘yicha ochiq valyuta mavqelarining jami yig‘indisi.
Agarda valyuta bozori ishtirokchisining talablari majburiyatlaridan ko‘p bo‘lsa, unda valyuta mavqei “uzun” mavqe bo‘yicha ochiq hisoblanadi. Agarda valyuta bozori ishtirokchisining majburiyatlari talablaridan ko‘p bo‘lsa, unda valyuta mavqei “qisqa” mavqe bo‘yicha ochiq hisoblanadi. Valyuta bozori ishtirokchisining talab va majburiyatlari o‘zaro teng bo‘lsa, unda valyuta mavqei yopiq hisoblanadi.
Ochiq valyuta mavqelarini hisoblash uchun valyuta bozori ishtirokchisining chet el valyutasidagi majburiyatlari summasi uning chet el valyutasidagi talablari summasi bilan taqqoslanadi. Bunda, qisqa valyuta mavqei “-“ belgisi bilan, uzun valyuta mavqei “+” belgisi bilan ko‘rsatiladi.
Masalan, bank 1,2 kurs bo‘yicha 1,0 mln. yevroni AQSh dollariga sotish orqali, bankda 1,0 mln. yevro miqdorida qisqa va 1200000 AQSH dollar miqdorida uzun mavqe yuzaga keladi. Mazkur mavqelar quyidagicha aks ettirilishi mumkin: