Valuta-kredit munosabatlari

2-jadval
Valuta  bozorlari  ishtirokchilari  va
ular  o‘rtasida  tuziladigan  bitimlar
Bozor 
ishtirokchilari 
Bitimlar 
Asoslar 
Tijorat 
banklari 
– mijozlar uchun 
bitimlar; 
– o‘z mablag‘lari 
asosida savdo 
– hisob-kitoblarning o‘tkazilishi;  
– foyda olish yoki mijozlar 
bitimlari bo‘yicha pozitsiyalarning 
balanslashuvi 
Tashkilotlar 
(eksportyor va 
importyorlar) 
– valutaning sotib 
olinishi; 
– valuta risklarini 
sug‘urtalash uchun 
bitimlar; 
– xorijiy valutada 
kreditni olish va berish 
– xorijiy valutada to‘lovlar; 
– tannarxning kalkulatsiyasi, valuta 
risklarini kamaytirish, 
imkoniyatlarini qo‘llash uchun 
bazaning yaratilishi;  
– qulay shartlarning olinishi 
Markaziy 
banklar 
– valutani sotish 
olinishi; 
– intervensiyalar 
– to‘lovlar, cheklar inkassatsiyasi, 
veksellar hisobi va boshqalar;  
– valuta bozorlarini ushlab turish 
uchun valutani sotib olish, 
bozorlarning normal darajadagi 
faoliyatini amalga oshirish 
Brokerlar 
– kurslarni o‘rnatish 
hamda valuta va foizli 
bitimlarda bevosita 
qatnashish 
– bitimlarni amalga oshirishdan 
olinadigan komission yoki foizli 
to‘lovlar. 
 

---

47
Valuta bozorlarining ishtirokchilari ko‘p bo‘lib, ularni quyi-
dagi jadvalda ko‘rish mumkin.Barcha ishtirokchilarni ikki asosiy
guruhga ajratish mumkin, bular:
1.  Passiv  ishtirokchilar.  Ular  vaqti-vaqti  bilan  valuta
operatsiyalarini amalga oshirish ehtiyoji yuzaga keluvchi
subyektlar bo‘lib, ko‘pincha yirik bitimlarga murojaat qili-
shadi. Banklarda o‘rnatilgan narx bo‘yicha hisob-kitobni
amalga oshiradilar.
2.  Aktiv  ishtirokchilar.  Ular  «Market  Makers»  deb  ham
ataladi. Asosan yirik va kam sonli bitimlarda ishtirok etib, o‘z
bo‘limlariga va juda katta dilerlik shtatlariga egadirlar. Aynan
ular  bozorni  shakllantiruvchilari  hisoblanadi  va  passiv  ish-
tirokchilar aynan ularga murojaat etadilar. Passiv ishtirokchi-
larga o‘z narxlarini o‘rnatadilar.